TidBITS#1080, 13 juni 2011

De World Wide Developers Conference is voorbij en omdat we Lion pas in juli zullen zien verschijnen en iCloud nog maar net begonnen is om ons in zijn mistige armen te nemen, is het nu tijd om vragen te stellen en Apple’s aankondigingen in perspectief te beschouwen. Glenn Fleishman kijkt naar het effect dat bandbreedte-beperkingen kunnen hebben op het gebruik van iCloud en hij gaat samen met Joe Kissell door een lijst vragen die we hebben over de vermoedelijke afhankelijkheid van Lion van de Mac App Store (geen dvd’s?). Glenn suggereert ook dat veel van de nieuwe mogelijkheden in Lion niet zozeer bedoeld zijn om de interface van iOS precies na te bootsen, maar eerder de intentie van de iOS-aanpak om de klassieke bureaublad-interface achter zich te laten. In het overige nieuws melden we dat iBookstore eindelijk opgenomen is in iTunes, dat Guy Kawasaki de primaire presentatie zal geven op de MacTech Conferentie 2011 en dat Amazon de Mac Downloads Store heeft geopend. Ten slotte geeft Rich Mogull een gedetailleerde uitleg of wat "cloud-computergebruik" nu eigenlijk omvat. Een hint: het is niet gewoon iets dat op het internet staat.

De Nederlandse editie van TidBITS is een letterlijke vertaling van de oorspronkelijke Engelse versie. Daarom is het mogelijk dat een deel van de inhoud niet geldt in bepaalde landen buiten de VS.

iBookstore verschijnt eindelijk in iTunes

Zij die de afgelopen week de Amerikaanse webpagina van de iTunes Store bezochten op hun Mac en goed opletten hebben Apple’s nieuwe onderdeel misschien al gezien: de iBookstore. Inderdaad, je kan nu eindelijik door iBookstore-titels bladeren op je Mac of PC in plaats van alleen via je iOS-aparaat. (We weten nog niet precies hoe het zit met de internationale beschikbaarheid van de iBookstore maar het ligt voor hand dat Apple deze ook gaat introduceren in de verschillende andere landen met andere titelverzamelingen.)

Het verschijnen van de iBookstore wordt al tijden verwacht en het was pijnlijk duidelijk dat het ook nodig was. Er is natuurlijk niets mis met het kunnen aanschaffen van boeken vanuit de iBooks-app, net zoals e-boeken kunnen worden gekocht op een Kindle maar het was onzinnig dat het niet ook mogelijk was dit vanuit iTunes op een Mac of PC te doen, vooral omdat Apple ons ook allerlei andere dingen via iTunes liet aanschaffen. Amazon zal waarschijnlijk nooit precieze aantallen onthullen (en ik vermoed Apple ook niet) maar ik durf te wedden dat het leeuwendeel van de Kindle-boeken worden aangeschaft via de Amazon-website en pas later worden gedownload naar een Kindle-apparaat of app. Dit heeft ongetwijfeld een rol gespeeld in het feit dat Kindle boeken bij Amazon beter verkopen dan gedrukte boeken.

Als je bekend bent met de iTunes Store, dan weet je dat de iBookstore hier uitstekend mee samenwerkt. In het hoofdmenu is er een knop voor "Books" met een trekmenu dat verschijnt als je op de kleine driehoek klikt die verschijnt als je met je muis over het woord beweegt. Het menu noemt alle promoties en categoriën. Als je daar een van kiest worden alleen de boeken in die categorie getoond. Er zijn ook collecties als Nieuw & Opvallend en Bestsellers (en het is fijn te zien dat daar een aantal van onze Take Control-titels tussen staan, net als andere boeken van onze auteurs).

Boeken verschijnen als categorie in zoekresultaten maar helaas verkort iTunes lange titels, net zoals iBooks dat doet. Dit is uitermate vervelend voor series zoals Take Control, hoewel een serie als "The Complete Idiot’s Guide" daar nog veel meer onder lijdt omdat hun titels zo verkort worden dat de zoekfunctie onbruikbaar wordt. Leesbare miniaturen van de omslag zijn dan ook bijzonder belangrijk bij het moeten werken met de iBookstore’s discriminatie van lange titels.

De aanschafhandeling werkt zoals je dat zou verwachten waarbij de gekochte boeken in de bijbehorende Boekencategorie worden geplaatst om ze later te kunnen synchroniseren met je iOS-apparaat. Verder is het goed om te weten dat je bij je volgende aankoop in iTunes in moet stemmen met Apple’s nieuwe overeenkomst. De drie belangrije veranderingen zijn:

Buiten het probleem van de zoekresultaten en het gebrek aan Mac-compatibele EPUB-lezers van Apple zijn wij bijzonder verheugd te zien dat Apple de iBookstore naar iTunes heeft gebracht en we zijn benieuwd of het onze verkoop ten goede komt. We hebben nog steeds liever dat onze bestaande klanten direct bij ons kopen want daar verdienen we meer aan. Bovendien genereert ons systeem meteen een Take Control-account voor klanten waar aangeschafte boeken aan worden toegevoegd terwijl zij die via de iBookstore kopen dit handmatig moeten doen. Maar tegelijkertijd waarderen we het zeer als nieuwe klanten onze boeken kunnen ontdekken in de iBookstore en dat zal nu vaker gebeuren nu mensen de iBookstore in iTunes kunnen doorzoeken.

Guy Kawasaki zal een keynote voordracht geven tijdens de MacTech Conference van 2011

MacTech Magazine heeft laten weten dat op de eerstvolgende MacTech Conference 2011 in november, de onnavolgbare Guy Kawasaki, gewezen hoofd "evangelisatie" bij Apple, een keynote voordracht zal geven. Guy is voor de meeste oudgediende Mac-gebruikers geen onbekende en zijn nieuwste boek, "Enchantment: The Art of Changing Hearts, Minds, and Actions" staat al een tijdje in de lijst van bestsellers van de New York Times (zie ""Enchantment" van Guy Kawasaki charmeert echt", 21 maart 2011) voor een bespreking.

(Mocht je "Enchantment" gekocht hebben, dan is er nu een aanbieding om het boek "Presentation Zen" van Garr Reynolds als gratis e-boek te verkrijgen. Dit wordt gezien als een van de bruikbaarste en belangrijkste boeken over het geven van presentaties. En als je beide boeken uit hebt voordat je MacTech Conference 2011 bezoekt, kun je met eigen ogen zien hoe Guy zowel de adviezen uit zijn "Enchantment" als de inzichten die Garr Reynolds in "Presentation Zen" met ons deelt in de praktijk brengt.)

De drie dagen durende MacTech Conference 2011 zal gehouden worden op 2-4 november 2011, in het Sheraton Universal hotel in Los Angeles. Net als vorig jaar is MacTech een technische bijeenkomst met meerdere sessies voor IT- en management-professionals en voor Apple-ontwikkelaars, met aparte programma’s voor deze twee doelgroepen. Er zullen sessies zijn over bureaubladcomputer (Mac OS X) en mobiele (iOS) onderwerpen en tegen betaling wordt ook de mogelijkheid geboden om Apple Certification-examens af te leggen.

De toegangsprijs voor MacTech Conference 2011, inclusief alle maaltijden, is 999 dollar. Als je je vóór 30 juni 2011 aanmeldt krijg je 200 dollar korting (799 dollar totaal). Er is een beperkt aantal kamers beschikbaar in het Sheraton Universal hotel, tegen een gereduceerd tarief van 179 dollar per nacht, inclusief internettoegang.

Amazon neemt Mac App Store in het vizier

Wauw! Amazon heeft onverwachts de Mac Downloads Store geopend met een kleine selectie Macintosh-software en games die ook in verpakking beschikbaar zijn bij Amazon. Naast pakketten van enkele grote ontwikkelaars, zoals Microsoft, Adobe en Intuit, ziet het er bij het schrijven van dit artikel naar uit dat de meeste van de 200 softwarepakketten taalcursussen en trainingsoftware zijn. Verder zijn er nog 51 games.

In de versie van dit artikel die eerst op het web te lezen was, vroeg ik me af waarom er geen onafhankelijke Mac-ontwikkelaars bij zijn die normaal niet via de fysieke kanalen verkopen. Het blijkt nu dat Amazon wel degelijk enkele bekende ontwikkelaars heeft gevraagd, maar ofwel ontbrak het Amazon aan overredingskracht, ofwel vonden de ontwikkelaars dat het sop de kool niet waard was en niemand van wie ik gehoord heb heeft de sprong gewaagd.

Ik denk dat veel Mac-ontwikkelaars ook hun producten zullen aanbieden in de Mac Downloads Store van Amazon wanneer ze tijd voor het kanaal vinden. Het feit dat je in Amazon staat is geen garantie op verkoop, maar het grootste nadeel is dat je met nog maar eens een andere verkoper moet werken (wat niet zo eenvoudig kan zijn voor een kleine ontwikkelaar). Positief is wel dat Amazon vermoedelijk niet dezelfde regels voor goedkeuring zal opleggen als Apple voor zijn Mac App Store. Ontwikkelaars zouden zo via Amazon software kunnen verkopen die Apple niet toelaat in zijn App Store.

Een vlak waar Amazon het niet lijkt op te nemen tegen de Mac App Store is op het vlak van integratie. Aankopen kunnen later nog wel worden gedownload bij Amazon, maar voorlopig ziet het er naar uit dat Amazon zijn klanten niet op de hoogte kan brengen van updates (behalve dan e-mail) en eventuele te downloaden updates zouden niet automatisch kunnen worden gedownload en geïnstalleerd. In zijn FAQ heeft Amazon het volgende te zeggen:

Een andere commentaar in de FAQ is wel wat onrustwekkend, al geven ze geen extra informatie. Over DRM zegt Amazon het volgende:

Het is onmogelijk te voorspellen welke winkel op de lange duur de goedkoopste is. De Mac Downloads Store en de Mac App Store hebben nu nog maar relatief weinig producten te bieden; Ik vond MacFreelance en Logo Design Studio Pro van Macware. Beide programma’s waren goedkoper dan op de eigen website van Macware, maar door een speciaal aanbod in de Mac App Store was MacFreelance daar goedkoper en door een korting van $ 5 voor Logo Design Studio Pro was dat goedkoper in de Mac Downloads Store.

De Amazon Mac Downloads Store kan momenteel niet tippen aan de Mac App Store, maar Amazon kan bogen op een jarenlange verkoopervaring en heeft al bewezen dat ze het geduld kunnen opbrengen om een markt te ontwikkelen. Binnen een jaar of zo kan de Mac Downloads Store een geloofwaardige manier zijn om een uitgebreid aanbod aan Mac-software te zoeken en te kopen.

Gebruik -- Om de Mac Downloads Store van Amazon zelf te ervaren, heb ik een goedkope game gedownload, Airport Mania: First Flight. (Bij de lancering van de winkel was deze game gratis.)

Wanneer je een programma koopt, krijg je de optie om hem meteen te downloaden of later vanuit de "Your Games and Software Library" van Amazon. Als de software met een activerings-code werkt, dan krijg je die ook in de "Your Games and Software Library".

Klik op "Start Download" om een andere webpagina met instructies weer te geven. Deze instructies zijn niet erg gedetailleerd, maar het komt erop neer dat je het programma Amazon Software Downloader in een schijfkopie download. Je moet de Amazon Software Downloader niet naar je harde schijf kopiëren; het volstaat om hem te starten van de schijfkopie om verder te gaan met het downloadproces.

De Amazon Software Downloader gaat dan je aankoop downloaden, slaat hem op in je map Downloads en na het downloaden verschijnt een knop "Install". Je verwacht misschien dat het programma in je map Programma’s wordt geïnstalleerd, maar dat is niet zo. Wanneer je op "Install" klikt, wordt de schijfkopie van je aankoop geopend. In het geval van Airport Mania, bestond de installatie gewoon uit slepen en neerzetten, maar ik vermoed dat andere programma’s met een installatieprogramma werken.

Er waren veel afzonderlijke stappen, maar de Mac Downloads Store was uiteindelijk absoluut niet zo eenvoudig als Mac App Store. Geen van beide Stores was echter speciaal moeilijk voor iemand die al eens downloadbare software heeft gekocht.

iTunes 10.3 heeft nu automatische downloads en toegang tot eerdere aankopen

Met de aankondiging van de muziek-gerelateerde kenmerken van de iCloud die eerder deze week in de WWDC keynote aan de orde kwamen, (lees "iCloud drijft binnen, lange termijnsverwachting op storingen", 6 juni 2011) heeft Apple een nieuwe versie van iTunes uitgebracht die gebruikers een voorproefje van de iCloud geeft. iTunes 10.3 is beschikbaar via Software Update en via Apple’s Download iTunes Now-webpagina en heeft twee grote wijzigingen meegekregen. (10.3 had ook weer een paar nieuwe fouten want Apple bracht een paar dagen later alweer 10.3.1 uit en dat is op het ogenblik de meest actuele versie)

Beide iCloud-gerelateerde veranderingen hebben te maken met de zaken die via de iTunes store zijn gekocht. De eerste is Automatische Downloads die het mogelijk maakt om op elke installatie van iTunes en op ieder iOS-apparaat in te stellen dat automatisch het op een ander apparaat met hetzelfde account gekochte materiaal wordt gedownload. In het Store gedeelte van het iTunes-voorkeurenpaneel zie je nu 3 keuzevakjes die aangeven welk van de gekochte productgroepen je automatisch wil laten downloaden als ze op een andere computer of apparaat gekocht zijn: Muziek, Apps en Boeken. [Muziek is in Nederland nog niet beschikbaar, nvdv] Het aanvinken van één van deze vakjes zal iTunes opdracht geven gratis een kopie van de gekochte muziek, boeken of apps te downloaden, ongeacht op welk soort machine je het gekocht hebt zolang je maar dezelfde Apple ID gebruikt.

Je vindt vergelijkbare opties op je iOS-apparaat in Instellingen > Store samen met een optie om bij 3G-apparaten dat netwerk te mogen gebruiken als wifi niet voorhanden is.

Automatische Downloads werken maar nog niet helemaal zoals beloofd. Toen ik een gratis liedje uit iTunes op mijn iMac downloade werd het bestand ook direct op mijn MacBook Air opgehaald waar ik deze functie had ingesteld. Tegelijkertijd kreeg ik op mijn iPod Touch en iPad een melding dat ik zojuist een liedje had gedownload en dat ik automatisch downloaden in kon schakelen om aankopen voortaan automatisch te synchroniseren met dit apparaat. Toen ik Automatisch Downloaden had ingeschakeld en een gratis nummer had gedownload, verscheen dit nummer niet automatisch. Plus dat Adam Engst geen van deze meldingen op een van zijn apparaten ontving, niet op het apparaat waarbij het automatsch downloaden stond ingeschakeld en niet op het apparaat waar het uitgeschakeld stond maar het downloaden werkte zoals verwacht nadat hij het op al zijn apparaten had ingeschakeld. Je kunt ook gevraagd worden je iTunes wachtwoord nogmaals in te voeren als je dat niet al kortgeleden gedaan had.

De tweede verandering is dat je nu je aankoopgeschiedenis kunt zien in iTunes en aankopen opnieuw en gratis kunt downloaden uit de iTunes-store (en dat werd tijd!). Ga naar de hoofdpagina van de iTunes store en in de snelkoppelingen aan de rechterkant klik je op Aankopen. iTunes laadt nu een pagina waar je alle muziek, apps en boeken die je gedownload hebt kunt zien. Je kunt door de lijst heen scrollen, een item selecteren en op het cloud-ikoontje klikken om het te downloaden als het niet al in je iTunes bibliotheek aanwezig is. Als het wel aanwezig is zie je een knop "Gedownload" staan.

De zelfde functie is nu beschikbaar in de iTunes App op iOS-apparaten; tik op de knop "Gekochte artikelen" in de gereedschapsbalk om de lijst met muziek te kunnen zien. iTunes iOS geeft alleen maar de lijst met eerder gekochte muziek. De Gekochte artikelen-knop in de App Store-app laat je eerder gekochte apps zien en downloaden. Op dezelfde manier, hoewel niet nieuw hier, werkt het in de iBooks-app (tik op winkel en dan op de aangekochte boeken knop in de gereedschapsbalk) en daar kun je dan ook je eerder aangeschafte boeken opnieuw downloaden.

Er zijn echter wel enkele voorwaarden verbonden aan deze functie. Ten eerste, iedereen buiten de Verenigde Staten heeft pech, althans voor wat betreft muziek. Apple heeft nog geen deals afgesloten met muzieklabels buiten de VS en als je dus geen account bij de Amerikaanse iTunes Store hebt, dan zul je alleen programma’s en boeken zien.

Ten tweede, zoals Apple vermeldt in een voetnoot over deze dienst, "Eerdere aankopen kunnen mogelijk niet meer beschikbaar zijn als ze niet meer in de iTunes Store staan". In mijn geval vond ik dat behoorlijk wat van mijn aangekocht muziek niet meer beschikbaar is. Zo ontbreekt bijvoorbeeld de "Complete U2" die ik in 2005 heb gekocht.

In de historiek van mijn aankopen zie ik vreemd genoeg onder U2, "A Celebration" staan, wat een best-of verzameling van nummers van U2 lijkt te zijn, maar wanneer ik er op klik, zie ik een EP met de titel "Three". De volledige set "Bob Dylan - The Collection" die ik in 2006 heb gekocht staat er als "Dylan" en heel wat nummers worden aangegeven alsof ze niet in mijn iTunes-bibliotheek staan, zelfs al heb ik ze wel. Voor "Four Symphonic Metamorphoses" van Vagn Holbmoe staan slechts drie tracks als beschikbaar aangegeven (van de negen op het album) en wanneer ik op de koppeling "View Full Album" klik, meldt een iTunes-dialoog me dat de muziek niet beschikbaar is in de Amerikaanse iTunes Store.

Deze nieuwe functie werkt goed voor de meeste muziek in mijn aankoophistoriek, maar omdat ik behoorlijk wat klassieke muziek in de iTunes Store heb gekocht, is de artiestenlijst verwarrend. Veel albums komen meermaals voor, één keer bij de naam van elke afzonderlijke artiest. Er is wel een zoekveld voor de naam van componist, nummers, of albums om snel muziek te zoeken. Je kunt ook op de knop "Not in My Library" klikken om materiaal te zien waarvan iTunes denkt dat het nog niet in je bibliotheek staat. In mijn geval vond deze functie echter 170 nummer van Bob Dylan, die ik dus allemaal al in mijn bibliotheek heb staan.

Voor apps lijkt deze functie beter te werken. Het vond (tot mijn grote verbazing) 471 apps die ik had aangeschaft. Ik deel mijn account met met zoon en de meeste apps die worden genoemd zijn zijn downloads en veel daarvan zijn gratis. Maar met een lijst die zo lang is, zou het prettig zijn om een aantal gratis apps die we hebben geprobeerd en weer gewist hebben ervan te kunnen verwijderen. Je kan kiezen tussen apps voor de iPhone (en iPod touch) of de iPad, om de lijst iets bruikbaarder te maken.

Als laatste kan je ook boeken opnieuw downloaden en ook hier trof ik een aantal aankopen aan die niet werden vermeld, zowel gratis boeken die ik heb gedownload als boeken die ik gekocht heb. Zo heb ik bijvoorbeeld en paar jaar geleden de zeven exemplaren van Stephen King’s Dark Tower-serie gekocht om op mijn iPad te lezen en slechts drie van heb verschijnen in mijn aankoop-overzicht.

Hoewel deze functie perfect zou moeten werken (Apple heeft immers jouw gehele aanschafgeschiedenis) is de kans groot dat er net als bij mij wat in je lijst ontbreekt. Kort gezegd, wees er niet van afhankelijk om je spullen op deze manier opnieuw te kunnen downloaden en maak altijd back-ups van je aankopen. Apple stelt op de iCloud-pagina, dat deze functies nog in bèta-fase zijn dus misschien zitten er gewoon nog wat foutjes in de implementatie.

Een laatste functie zag deze week het licht. Het is niet specifiek gebonden aan iTunes 10.3 maar is een onderdeel van de iTunes Store waar ook veranderingen kunnen plaatsvinden, want het is eigenlijk niet meer dan een luxe webpagina. Je kunt nu boeken kopen in de iBookstore (zelfs een aantal Take Control e-boeken, zoals mijn "Take Control of iTunes 10: The FAQ") vanuit iTunes op je Mac, maar je kan ze nog steeds niet op je Mac lezen. Voor meer informatie, zie, Adam’s "iBookstore verschijnt eindelijk in iTunes", 7 juni 2011.

Dus iTunes 10.3 komt met een paar niewue functies voor hen die spullen downloaden van de iTunes Store, hetgeen vandaag de dag, laten we eerlijk zijn, ongeveer iedereen is. Met name Automatische Downloads is prettig voor hen die meer dan één computer en/of iOS-apparaat hebben en vooral voor hen die een account delen met iemand en willen weten wat diegene allemaal heeft gedownload om zo hun muziek, apps en boeken ook eens te proberen.

[Kirk McElhearn draagt al sinds lange tijd bij aan Macworld en soms aan TidBITS. Hij schrijft over meer dan alleen Macs op zijn blog Kirkville. Kirk’s nieuwste boek is "Take Control of Scrivener 2". Volg hem op Twitter via @mcelhearn.]

Vraagtekens bij het feit dat Lion alleen via de App Store geïnstalleerd kan worden

Mac OS X Lion wordt niet langer per DVD verspreid en de hemel moge je bijstaan als je niet zonder kunt. Apple heeft aangekondigd dat de update van het besturingssysteem, die $ 29,99 gaar kosten, uitsluitend als download via de Mac App Store beschikbaar zal komen. N.B., de Mac App Store werkt alleen op OS X 10.6.6 Snow Leopard en nieuwer. Dit roept een aantal vragen op waar we mogelijk pas op de dag dat Lion ook werkelijk in de App Store verschijnt een antwoord op krijgen.

Installatie -- Apple heeft al het een en ander over het installatieproces uit de doeken gedaan. Zo weten we dat het mogelijk is om Lion op meer dan één computer te installeren, mits al die computers dezelfde Apple ID delen. Daarmee is de aanschafprijs voor Lion de facto te vergelijken met het vroegere Family pack, dat voor Snow Leopard $ 49,99 kostte en voor Leopard $ 199.

Wat we niet weten is óf Apple een limiet aan het aantal installaties stelt en zo ja, hoe dat bewerkstelligd wordt. We gaan er van uit dat Apple onderscheid maakt tussen het installeren van één kopie van Lion ter waarde van $ 29,99 op je iMac én je iBook en installatie op alle 25 Macs op kantoor. Overigens, met een dergelijk kantoor is het (25 maal) downloaden van Lion nog te overzien, maar voor een grote organisatie, waar honderden of duizenden machines geüpgrade moeten worden kon dat wel eens een probleem worden.

Een mogelijke oplossing, hoewel niet erg voor de hand liggend, is het gebruik van serienummers, waarbij je Lion één maal downloadt, en vervolgens voor elke installatie een apart serienummer gebruikt. Apple heeft nog nooit serienummers gebruikt voor installaties van besturingssystemen voor bureaumachines; OS X Server daarentegen werkte wel met serienummers. Lion Server is een aparte Mac App Store download (met een aanschafprijs van $ 49,99) en moet bovenop Lion geïnstalleerd worden.

Na aanschaf en download van Lion in de Mac App Store heb je een installatiebestand in je map "Programma’s". In principe zou je dat installatiebestand over kunnen zetten naar andere machines, waar je het vervolgens gebruikt om die machines te updaten zonder het opnieuw te hoeven downloaden. De systeemvereisten van Lion specificeren een Intel Core 2 Duo-processor of nieuwer, daarmee voldoen alle machines vanaf 2006. De vraag is dan of je het installatieprogramma kunt draaien op machines met 10.4 Tiger of 10.5 Leopard, of dat je eerst moet upgraden naar Snow Leopard voordat je Lion kunt installeren. We zullen het moeten afwachten, hoewel Apple’s website suggereert dat je eerst moet upgraden. (De ontwikkelaarsversies bieden hier waarschijnlijk geen soelaas, die zijn immers niet bedoeld voor meervoudige installatie.)

We maken ons wel zorgen over de situatie van personen wier internetverbinding onvoldoende bandbreedte biedt of die een downloadlimiet hebben, zoals mensen met specifieke verbindingen met geringe bandbreedte (gebaseerd op satelliet-verbindingen, of trage DSL-verbindingen), of met een inbel-verbinding, 25% van de Amerikanen gebruikt nog steeds een inbelverbinding. In grote delen van de wereld betaal je bovendien per hoeveelheid gedownloade informatie en een download van meerdere gigabytes groot zou wel eens fors aan de prijs kunnen zijn. Ik ga er van uit dat mensen in dergelijke gevallen een alternatieve verbinding nodig zullen hebben. Maar wat als zij geen laptop, of alternatieve verbinding binnen handbereik hebben? Gaat Apple voor mensen voor wie een download eenvoudigweg geen alternatief is een installatie-dvd voor Lion beschikbaar stellen? Of moet zo iemand met zijn 27-inch iMac naar de dichtstbijzijnde Apple Store of aangewezen verkooppunt toe? We koesteren hoop, maar Apple zwijgt tot nog toe in alle talen.

Herstel-installatie -- Natuurlijk hoef je Mac OS X maar één keer te installeren… als je geluk hebt. We weten allemaal dat geïnstalleerde besturingssystemen soms in het ongerede raken, harde schijven crashen, mensen grotere schijven kopen en meer van dat soort gevallen waarin je een besturingssysteem opnieuw moet installeren. Vroeger had je dan altijd Mac OS X installatie-dvd waar je op terug kon vallen, maar als je Lion via de App Store binnenkrijgt, dan zul je een andere hersteloptie nodig hebben (voor een idee waar je dan aan moet denken, zie "Recovering from Disk Corruption Without a SuperDrive", 10 juni 2011).

Nou kun je natuurlijk een Lion-systeem herstellen vanaf een Time Machine back-up, net als met eerdere versies van Mac OS X. Bovendien creëert Lion een speciale herstel-partitie op je (interne) harde schijf, waarmee je in een minimale versie van Lion kunt opstarten; die versie heeft wel alle hulpprogramma’s waarmee je bijvoorbeeld een andere schijfpartitie kunt herstellen of een Time Machine back-up kunt terughalen. Tot zo ver doet Apple het goed.

Maar wat nou als je harde schijf zo ernstig beschadigd is dat je ook niet meer van de herstelpartitie kunt starten, je geen recente Time Machine back-up hebt, of een andere back-up strategie hebt, eentje die geen bootable-bestand creëert? We hebben geen idee of je van het Lion installatieprogramma een bootable-versie op dvd of usb-stick kunt maken, gezien het feit dat wat je uit de App Store gaat downloaden een app is, niet een schijfkopie. De oplossing van dat probleem is vooral van belang voor Macintosh-consultants, die meer dan eens geconfronteerd worden met de situatie waarin een zieke Mac weer gezond gemaakt moet worden, ongeacht hoezeer zijn eigenaar hem heeft verwaarloosd in termen van back-ups of omgang met de apparatuur.

De meeste mensen zullen niet licht tegen dit soort problemen aanlopen, maar als je er mee geconfronteerd wordt zijn het cruciale problemen. En gezien het feit dat de Mac steeds populairder wordt, met 54 miljoen actieve gebruikers, zal in absolute zin een significant aantal personen problemen met de installatie of een herinstallatie na een incident tegenkomen.

We zijn druk bezig om er achter te komen wat de positie van Apple in deze zaken, maar zoals bekend laat Apple niet snel het achterste van zijn tong zien, en wellicht moeten we wachten tot Lion ergens in juli in de Mac App Store verschijnt voordat we definitieve antwoorden krijgen.

Bandbreedtecapaciteit zou iCloud kunnen verduisteren

Met de synchronisatieaanbiedingen van iCloud en de aankondiging dat zowel Mac OS X Lion en IOS 5 beschikbaar zouden zijn voor download, is het duidelijk dat Apple een toekost onder ogen ziet waarin bandbreedte zowel goedkoop als overvloedig is. Er is geen twijfel dat meer mensen dan ooit internet-verbindingen met grote bandbreedte en pittige 3G -gegevensverbindingen hebben, maar Apple’s plannen zouden kunnen oplopen tegen een tegenovergestelde trend: bandbreedte-capaciteit and excessieve rekeningen.

Omdat OS-updates honderden megabytes tot meerdere gigabytes zullen gaan beslaan zal iCloud in wezen vele gigabytes iedere maand heen en weer op het internet kunnen verplaatsen. Overschrijding van bandbreedtebeperkingen zal dan plotseling een dure of moeilijke zaak kunnen worden. Als je al werkt nabij de bandbreedte-limieten bij je huidige gebruik (zoals streaming films van Netflix of het spelen van bandbreedte-intensieve spellen), zou het toevoegen van iCloud je kunnen overbelasten.

Met de introductie van maandelijkse begrenzingen aan AT & T’s draadloze breedbanddienst in mei 2011, hebben nu meer dan de helft van de Amerikaanse huiselijke breedband-abonnees een soort van limiet. Sommige bedrijven, zoals AT & T, rekenen voor het gebruik boven een bepaald bedrag, zoals 100 GB of 250 GB per maand, anderen, zoals Comcast, met zijn 250 GB maandelijkse limiet, geeft je een waarschuwing met de eerste keer dat je je limiet overschrijdt en beëindigt je dienst als je binnen een jaar een tweede waarschuwing krijgt.

Mobiel breedband heeft lange tijd beperkingen gehad, met gedifferentieerde servicevoorstellen met slechts een paar honderd megabyte tot een gigabyte of twee. T-Mobile in de Verenigde Staten beperkt, net als veel maatschappijen in de rest van de wereld, je bandbreedte tot tientallen kilobytes per seconde als je de grenzen overschrijdt, anderen laten je betalen of sluiten je af. (iPhone-abonnement van Verizon Wireless is de huidige uitzondering, en wordt naar verwachting binnenkort verschoven naar een gedifferentieerd plan, zoals het bedrijf dat met haar andere smartphones aanbiedt.)

Laten we eens kijken hoe elk van de door Apple beloofde diensten jouw beperkte bandbreedte zou kunnen gebruiken

Het is niet waarschijnlijk dat iCloud-diensten op zichzelf er toe zullen leiden dat je over de grens van je mobiele bandbreedte-beperkingen heen gaat, tenzij je het om de tuin leidde door een persoonlijke hotspot, zoals mifi, te gebruiken. Maar iCloud zou verscheidene gigabytes of zelf tientallen gigabytes aan breedband-gegevensoverdracht kunnen toevoegen bovenop je bestaande verbruiksgewoonten en Lion en iOS 5 zullen je behoefte aan bandbreedte alleen maar vergroten. Kortom, als je soepel overgaat naar het gebruiken van alle nieuwe besturingssystemen van Apple, hou dan de gebruiksgrafieken of waarschuwingen die je van je breedbandprovider krijgt in de gaten.

Lion heeft twee gezichten

De vraag die ik het meest hoor sinds de presentatie die Apple afgelopen maandag op de Worldwide Developer Conference (WWDC) hield, is of Mac OS X 10.7 Lion niet "saai" is. Dat is een terechte vraag. De laatste keer dat er een grote vernieuwingsoperatie op het vlak van de gebruikerservaring van Mac OS X plaatsvond, met het uitbrengen van 10.5 Leopard, werd de hele aanblik veranderd en werd een aantal programma’s en systeemelementen aangepast waar je als gebruiker de hele tijd mee werkt, zoals bijvoorbeeld de Finder. Daarentegen presenteerde Apple Snow Leopard vooral als een verzameling verbeteringen onder de motorkap, die de snelheid van het systeem moesten verbeteren en zouden zorgen voor een stevige basis voor toekomstige door-ontwikkeling. (Persoonlijk heb ik Snow Leopard nooit ervaren als een sterke editie van Mac OS X. Ik heb met de eerste versies veel problemen ervaren en nog steeds gebeurt het me vaker dat ik het systeem moet herstarten door onverklaarbare systeemfouten. Vaker dan ik ooit in Leopard of Tiger had).

Nu zit Lion wel tjokvol nieuwe leuke dingetjes: slimmigheidjes op gebruikersniveau, nieuwe manieren om iets te doen. Bij het testen van Lion merk ik dat Apple zelfs hier en daar iets heeft weggehaald dat allang achterhaald was maar al jaren in Mac OS X was blijven hangen. (Welke dingen dat zijn, zullen we met meer detail bespreken na de lancering van Lion).

Maar in ieder geval zijn de meeste van de nieuwe mogelijkheden gericht op gebruikers die nooit eerder met een Mac (of überhaupt met een computer) werkten. Of ze zijn gericht op gebruikers die altijd een ingewikkelde relatie met computers hadden zoals die traditioneel werken. iOS is er in geslaagd die mensen aan zich te binden die eigenlijk geen computer willen: de iPhone en iPad confronteren hen niet met lastigheden, noch met dezelfde overdaad aan keuzes, waar een gewone desktop-computer dat wel doet.

Als je een iPad opstart, veeg je de unlock-knop om het scherm te openen en je ziet meteen een scherm met allemaal dingen die je kan doen. Het zijn apps, maar het zijn meestal ook allemaal heel specifieke acties, want de meeste apps doen maar één ding en Apple ontmoedigt zelfs de ontwikkeling van minder simpele apps die bestaan uit verschillende widgets. Als je daarentegen een Mac of Windows-computer opstart, dan zie je allerlei dingen en je wordt misschien overspoeld door de vele vormen van interactie met al die dingen. Zoals mijn schoonmoeder soms zegt: "Ik probeer dat ene ding in een ander ding te krijgen maar er gebeurt niks!"

De klassieke "bureaublad"-interface, die angstwekkend veel lijkt op een bureaublad in een kantoor in de vijftiger jaren (documenten in mappen, prullenmand) was voor veel mensen beter te hanteren dan de commandoregel interface van Unix. Terwijl dat alweer een grote stap voorwaarts was ten opzichte van eerdere methoden om computers aan te sturen (denk ponskaarten, schakelaars, draden). Voor diegenen die opgroeiden in de tachtiger jaren werkt de metafoor goed, hoewel het eigenlijk een rare combinatie is van abstracte en concrete dingen.

Het is nu duidelijk dat de bureaublad-interface niet voor iedereen werkt, hoe verfijnd die de afgelopen 30 jaar ook geworden is. Dat heeft niets te maken met intelligentie, mijn schoonmoeder is briljant en heeft tientallen jaren van werkzaam leven achter de rug. Ze gebruikt ook al meer dan 20 jaar een Mac. Toch is het voor haar niet logisch.

Het is duidelijk dat velen de gebruikersinterface van een besturingssysteem zo geïnternaliseerd hebben dat de interface bijna een uitbreiding van ons denkraam is. Veel anderen (misschien wel de meesten) zien de interface als een verzameling ongerelateerde voorwerpen die niet concreet zijn en zich ook nog eens niet voorspelbaar gedragen. Gevolg hiervan is dat alles uit het hoofd geleerd moet worden, met alle fouten van dien. Hoeveel mensen ken je die een notitieblok vol met recepten uit het hoofd kennen?

Dat is het punt waar iOS begint. Een gewoon besturingssysteem is voor velen overweldigend en iOS is dat niet. Het is niet dat iOS "eenvoudiger" is om te gebruiken; het kent alleen geen metafoor meer omdat alle objecten gelijk te gebruiken zijn. Dat brengt met zich mee dat je minder hoeft te onthouden. Het succes van de iPhone, iPod touch en iPad is niet aan één factor te koppelen, maar de simpelheid van het iOS heeft zeker geholpen.

Terug naar Lion. Lion heeft veel elementen die gericht zijn op veteranen. AirDrop zorgt ervoor dat je bestanden uit kunt wisselen zonder dat je een netwerk hoeft op te zetten. Een geweldig idee en maakt gebruik van een initiatief van de Wi-Fi Alliance, Wi-Fi Direct. Er komt een dag dat dit gaat werken met alle Wi-Fi-gecertificeerde apparaten. Verder zijn de visuele en gesprek-gebaseerde verbeteringen van Apple Mail, een betere Voorvertoning die Office en iWork documenten kan tonen, de mogelijkheden om per gebruiker vensters te delen en de verbeteringen van FileVault 2 erg welkom voor ervaren Mac-gebruikers.

Aan een aantal andere nieuwe mogelijkheden van Lion moeten we misschien even hebben, maar zullen waarschijnlijk wel goed gewaardeerd worden zodra ze veel gebruikt worden. Auto Save en Versions bijvoorbeeld zullen wel wat overschakeling vereisen, want je moet uitzoeken welke apps het ondersteunen en welke niet. Maar zodra bijna alle programma’s onze concepten automatisch gaan opslaan en ieder uur versies van werk-in-uitvoering gaan opslaan, zal ons werk waarschijnlijk veel efficiënter worden. Ik weet zeker dat ik een enorme fan ga worden van Resume, dat niet alleen een programma zal starten waar je het verlaten hebt (met dus dezelfde open documenten), maar dat er ook voor zorgt dat het hele systeem opstart met precies dezelfde status als je opnieuw moet opstarten (dat zal nog steeds wel eens nodig zijn).

En dan zijn er mogelijkheden die we makkelijk overslaan, zoals Launchpad. Een programma om programma’s mee te starten en de meeste ervaren Mac-gebruikers hebben daar geen problemen mee. We klikken op iconen in de Dock, dubbelklikken op iconen in de Finder, of gebruiken programma’s als LaunchBar om een programma via het toetsenbord te starten.

Ik ben wel enigszins enthousiast over deze mogelijkheden, maar sta niet te juichen. Voor ervaren gebruikers zitten verbeteringen vooral in de kleine letters, de verfijningen zoals Snow Leopard die bracht. Ze zijn niet zo betekenisvol als die in de komende iOS 5-uitgave, want daar vervangt of herziet Apple veel onderdelen en technologieën die of niet briljant waren (zoals de Camera- en Berichten-apps) of voortdurend voor veel commentaar zorgden (de afhankelijkheid van iTunes en berichtgeving).

Maar wij zijn niet iedereen. Diegenen voor wie Lion het meest interessant is zijn waarschijnlijk niet de mensen die dit artikel lezen. We raden je aan om straks met Lion eens naast een nieuwe gebruiker te gaan zitten, of een die al langer de Mac gebruikt maar altijd problemen heeft en ze te laten zien hoe je Launchpad start. Leer ze een paar vingerbewegingen, toon ze Mission Control als ze problemen hebben met een bepaald venster. Laat ze weten dat je een document eigenlijk maar een keer hoeft op te slaan (en we stellen ons voor dat Apple daar ook aan werkt). Let ze uit hoe hun veranderingen en back-ups automatisch op de schijf opgeslagen worden. Stel Time Machine in zodat alles opgeslagen wordt en realiseer je dat je je geen zorgen hoeft te maken dat ze vergeten om hun externe harde schijf aan te sluiten, omdat dat allemaal blijft werken.

Het is niet dat Lion leentjebuur speelt bij iOS. Het is veel meer dat Apple ontdekt heeft wat het iOS zo aantrekkelijk maakt voor mensen die de bureaublad-interface niet doorgronden. De meeste mensen dus. Het is mogelijk dat Lion de computerervaring van de gemiddelde niet-technische gebruiker net zo veranderd als dat iOS korte metten maakte met de "alleen leuk voor zakelijke gebruikers"-interfaces van de meeste smartphones. Het is zelfs mogelijk dat Lion maar een tussenstap is en dat we een versie van OS X gaan zien (zonder Mac ervoor) die zich nog verder in de richting van iOS ontwikkeld heeft.

Zoals gebruikelijk met toekomstvoorspellingen moeten we dat eerst nog maar eens zien. Ik ben een fan van het idee dat ik nieuwe gebruikers kennis kan laten maken met Lion zonder dat ik de verwarrende conventies van een bureaublad-interface hoef uit te leggen en dat ze hun iOS-ervaring ook op een computer kunnen gebruiken. Maar als een zware gebruiker die gewend is om alle mogelijkheden uit mijn Mac te persen, is het ook geruststellend om te weten dat ik alle nieuwe dingen kan omzeilen die me niet helpen om productiever te worden.

Over iCloud, Dropbox en elastisch computergebruik: de cloud, les één

Apple heeft eindelijk de lang besproken iCloud-dienst onthuld, en het lijkt wel alsof je deze dagen geen muis meer kunt bewegen zonder op "de cloud" te stuiten: een mistige term die soms alles lijkt te vertegenwoordigen dat ergens op het internet draait.

In werkelijkheid bestaat er een echte definitie voor cloud-computergebruik en het blijkt een technologie te zijn die de grootste breuk maakt met het verleden in datacentra sinds het mainframe. Combineer cloud-computeren met de evenzeer revolutionaire groei in mobiel computergebruik en we blijken door een technologische onweersbui te reizen die een even grote impact zou kunnen hebben als het internet zelf.

Cloud-formatie -- De term "cloud-computergebruik" bestaat al jaren, maar het begon een preciezere vorm aan te nemen toen Amazon in 2006 zijn Elastic Compute Cloud (EC2)-dienst startte, een uitbreiding van Amazon Web Services. Met EC2 kunnen klanten computers "huren" in de datacentra van Amazon. Je huurt niet een hele computer, maar een virtuele machine die opstart en draait voor zolang je hem nodig hebt op een willekeurige computer van Amazon die genoeg vrij rekenvermogen, geheugen en opslagruimte heeft.

EC2 is een uitbreiding van technologie die Amazon gebruikt om het gebruik van hulpbronnen in hun datacentrum te optimaliseren. Het gebruik van specifieke computers voor specifieke taken is vreselijk inefficiënt. Je moet systemen bouwen die de grootst mogelijke vraagpiek kunnen verwerken, zoniet dan zal je applicatie het begeven wanneer de belasting te hoog wordt. Vraag maar aan iemand die zijn website het heeft zien begeven onder intens verkeer na een verwijzing vanaf Daring Fireball.

Voor sommige scenario’s, zoals een grote winkelwebsite die het zich niet kan veroorloven om te falen tijdens de top koopdagen voor de kerst, zul je een enorme hoeveelheid capaciteit moeten plannen die zelden gebruikt wordt en ongelijk verdeeld is, omdat die capaciteit beschikbaar moet zijn op elk individueel systeem dat deel uitmaakt van de dienst. Zo zal elke afzonderlijke database-server extra capaciteit nodig hebben om pieken op te vangen en je hebt bovendien extra databasesystemen nodig die niets anders doen, voor wanneer het echt woest gaat.

EC2 (en het interne platform van Amazon) pakt dit probleem aan door alle hardware samen te bundelen in een pool van processors en geheugen dat "hypervisors" draait in plaats van gewone besturingssystemen. Een hypervisor, ook wel "manager van virtuele machines" genoemd, is de software die virtualisatie mogelijk maakt. Besturingssystemen zoals Windows, Linux en Mac OS X draaien bovenop de hypervisor, die processortijd of cores uitdeelt en opslag en geheugen toekent aan elke virtuele machine. Met virtualisatie kun je een database-server en een applicatieserver draaien op hetzelfde platform, in afzonderlijke, gescheiden virtuele machines. Ze kunnen op de zelfde fysieke server staan of niet, maar dat kan jou niets schelen. (TidBITS werd vorig jaar virtueel toen we problemen hadden met onze primaire Xserve. Lees "Operatie "Braintransplant" om TidBITS te redden", 24 augustus 2010.)

Hoewel virtualisatie erg krachtig is, is het nog steeds inefficiënt. Je ontkomt er niet aan om de capaciteit van iedere virtuele server te plannen, zoals we zelf ondervonden hebben (bij recente uitval van de TidBITS- en Take Control-websites bleek het nodig om Apache- en MySQL-instellingen aan te passen om met onverwachte belasting om te gaan). Hoewel het soms mogelijk is om slimme dingen te doen, zoals een draaiende virtuele machine zonder stopzetten naar grotere hardware te verhuizen, komt er nog steeds een hoop handmatig beheer bij kijken. Dit is waar de magie van de cloud opduikt. Met cloud-computergebruik worden alle hulpbronnen bij elkaar gezet en een "cloud controller" dirigeert de bevoorrading en gebruik van de bronnen op aanvraag.

Dit is hoe het werkt. Als je een database-server van een bepaalde grootte nodig hebt, vraag je er eentje aan bij de cloud controller, waarbij je zaken vermeldt als hoeveel geheugen en opslag je nodig hebt en welk besturingssysteem je wilt. Je kunt zelfs om een "image" vragen, een van tevoren geconfigureerde virtuele machine met alle programma’s die je nodig hebt, zodat je niet alles vanaf nul hoeft te installeren. De cloud controller kiest een fysieke server met voldoende capaciteit om aan je verzoek te voldoen (er kunnen al allerlei andere virtuele machines op draaien) en geeft die de opdracht op de door jou gevraagde image vanuit de opslag te laden en op te starten. De controller is slim en plaatst de virtuele machines zo dat de beschikbare capaciteit op zijn efficiëntst gebruikt wordt.

Nog beter zelfs, in plaats van een stel extra virtuele servers draaiende te houden om pieken in de vraag op te vangen, kan de cloud controller snel nieuwe virtuele machine opstarten naar behoefte (automatisch, gebaseerd op van te voren ingestelde regels) en ze weer afsluiten wanneer de vraag zakt. Als je een reeks verschillende applicaties draait in je datacentrum (een doorsnee groot handelsbedrijf draait honderden programma’s op duizenden servers), is de kans klein dat er naar alles tegelijkertijd veel vraag is en dus kan de cloud controller alles regelen om je hulpbronnen zo efficiënt mogelijk te gebruiken.

Dus ons datacentrum transformeert van een hoop onafhankelijk draaiende servers, allemaal met hun eigen extra capaciteit en reserveserver om piekbelastingen op te vangen, naar een pool van gedeelde hardware (de cloud) waar servers opstarten en afsluiten naar behoefte. Dit heet een "rekencloud" en er zijn ook "opslagclouds" die ontworpen zijn om alle harde schijven te combineren in opslagpools. Als Amazon meer capaciteit nodig heeft, hoeven hun technici alleen maar extra kale hardware toe te voegen, er wat software op te zetten om die hardware met de cloud van het bedrijf te verbinden en de cloud controller te laten uitzoeken hoe ze het best te gebruiken. Dat is het belangrijkste, het hele idee erachter is dat je niets specifiek hoeft te configureren voor elke individuele applicatie of apparaat.

Nu heb ik de zaken ietwat vereenvoudigd, maar dit is wel zo ongeveer hoe een cloud-infrastructuur werkt. Amazon heeft het zelf in elkaar moeten zetten met eigen software, maar vandaag de dag zijn er zowel commerciële cloud-infrastructuurplatforms (zoals VMware) en open-source oplossingen (zoals OpenStack en Eucalyptus).

De boer op -- Amazon moest nog een ander probleem oplossen. Het gebruikte zijn bronnen wel veel doelmatiger voor zijn kerntaken, maar het bedrijf had nog steeds voldoende reserve hardware-capaciteit nodig om een sterke toename van de activiteiten aan te kunnen, zoals de extra verkoop in december. Al deze hardware zou maar zitten te wachten tot het zou worden gebruikt, terwijl de hypervisors hun virtuele duimen zouden draaien.

Amazon besefte dat het voor anderen nuttig zou kunnen zijn om deze reserve-capaciteit te huren. Wellicht bij de ontwikkeling van nieuwe toepassingen (in plaats van extra interne servers te kopen) of zelfs voor permanente doeleinden. Daarom lanceerde het bedrijf Amazon EC2 waarop iedereen met een creditcard en een beetje technische kennis eigen virtuele systemen in de wolk van Amazon kon hebben. Amazon kwam ook met Amazon S3, een opslagdienst die zelfstandig of samen met EC2 werkt, evenals Amazon RDS, een relationele database-dienst en andere aanbiedingen die zo abstract zijn dat alleen informatica-techneuten ze mooi kunnen vinden.

Dit veroorzaakte een interessant probleem. Allerlei soorten mensen kunnen allerlei soorten programma’s draaien op dezelfde infrastructuur, maar ze willen niet dat hun buren hun servers komen binnenwandelen. Amazon maakte daarom voorzieningen om klanten van elkaar te isoleren. Je kunt wel al je virtuele diensten met elkaar verbinden, maar ze zijn afgeschermd van de rest van de wereld.

De eerste versie van EC2 was nogal beperkt, maar tegenwoordig lopen er allerlei verschillende dingen op, waaronder populaire webapplicaties zoals Evite, programma’s van grote ondernemingen en zelfs individuele blogs. Al deze klanten betalen geen vast bedrag, maar ze betalen op basis van wat ze gebruiken, ongeveer zoals je energienota afhangt van hoeveel energie je verbruikt. Dit heet "utility computing" omdat je computer-voorzieningen (utilities) gebruikt, net als een willekeurige andere openbare voorziening. Bijvoorbeeld: mijn bedrijf heeft een VPN-server lopen op EC2 zodat we versleutelde verbindingen hebben als we draadloze internetverbindingen in cafés gebruiken. Die virtuele VPN-server kost ons per maand ongeveer evenveel als een kopje koffie (zwarte koffie, niet latte).

EC2 was een pionier. Er zijn nu veel andere bedrijven die cloud-computerdiensten leveren, zoals Rackspace (waar TidBITS is ondergebracht) en Hosting.com.

Een platform bouwen -- Wat ik net beschreef staat bekend als "Infrastructure-as-a-Service" (vaak afgekort tot IaaS). Je consumeert dan kale computer-infrastructuur op het internet (of bouwt het zelf, intern), maar er zit veel meer in de wolk. Wat als je een speciaal programma wilt draaien en je niet druk wilt maken om zaken als virtuele machines?

Om aan deze behoefte tegemoet te komen ontstond er een dienstenmodel onder de naam "Platform-as-a-Service" (vaak afgekort tot PaaS). Platform-as-a-Service is een rare verzameling met dingen zoals databases op het internet, het inbouwen van functies van Google (bijvoorbeeld Maps) in je programma door ze met de dienst van Google te verbinden en zelfs complete toepassingen zoals blogs of speciale Java-programma’s.

Laten we ons even concentreren op het blog-voorbeeld. Traditioneel zou je blog ofwel op een gedeelde host staan, met beperkingen aan de middelen die je kunt gebruiken, ofwel op een eigen host of een virtuele private server die je zelf moet configureren. Met Platform-as-a-Service en daarop een blog-platform, heb je helemaal niets te maken met het capaciteitsprobleem. Over het algemeen draait Platform-as-a-Service op Infrastructure-as-a-Service en de controller van Platform-as-a-Service pakt dan gewoon de middelen die hij nodig heeft om aan jouw vraag te voldoen. Je bent volledig weg-geabstraheerd van zaken als processors, geheugen en besturingssystemen. Je draait gewoon je programma op een ondersteund platform dat groeit en krimpt naar behoefte. Voorbeelden van Platform-as-a-Service zijn Windows Azure van Microsoft (om op .NET-gebaseerde programma’s te draaien) en Elastic Beanstalk van Amazon (dat Java-programma’s voor Apache Tomcat ondersteunt).

Je hebt dan een elastische toepassing die alleen de middelen gebruikt die je nodig hebt. De keerzijde is, omdat je betaalt voor wat je gebruikt, dat je een forse nota moet verwachten als je site plotseling stijgt in populariteit.

Cloud Software -- En wat als je geen belangstelling hebt voor die extra zaken maar gewoon wilt betalen om een applicatie te kunnen gebruiken? Dit wordt genoemd "Software-as-a-Service" (afgekort SaaS) en bestond al lang voordat Amazon EC2 op het toneel verscheen. Misschien gebruik je een webmail-dienst zoals Gmail, een online agenda zoals Yahoo Calendar of een geavanceerd programma als Salesforce, dit zijn voorbeelden van Software-as-a-Service. Je deelt nog steeds bronnen met andere klanten en jouw stukken zijn afgeschermd voor alle anderen, maar in plaats van dat je iets bouwt consumeer je een complete applicatie, betaal je voor wat je gebruikt en hoef je je nooit druk te maken over de ruwe bronnen.

Maar zoals we zometeen zullen zien is iets niet meteen een voorbeeld van cloud computing omdat het Software-as-a-Service is.

Definities van de cloud -- Wat ik zojuist beschreef (Infrastructure-as-a-Service, Platform-as-a-Service en Software-as-a-Service) zijn de service-modellen voor cloud computing. Zij vormen de verschillende hoofddiensten die je kunt consumeren. Ik sprak ook over de belangrijkste inzet-modellen: een privé cloud die je intern draait en de publieke cloud, zoals Amazon Web Services en Rackspace. Andere inzet-modellen zijn een hybride cloud, waar je je interne bronnen verbind met een externe cloud voor extra capaciteit en een gemeenschaps-cloud, waar onderling gerelateerde groepen zoals overheidsinstanties een toegewijde cloud delen.

Hoewel er vele verschillende definities van cloud computing rondzwerven, is een van de meest geaccepteerde afkomstig van het U.S. National Institute for Standards and Technology. NIST hakt zijn definitie van de cloud (PDF-koppeling) in drie belangrijke stukken: essentiële karakteristieken, dienstmodellen en inzetmodellen.

We hebben het gehad over de dienst- en aflever-modellen van cloud computing en enkele van de essentiële karakteristieken (elasticiteit, meetbare diensten en verdeling van de bronnen). Twee additionele karakteristieken zijn on-demand zelfbediening (geen behoefte aan iemand die handmatig dingen voor je instelt) en brede netwerktoegang (anders is het lastig met je cloud te verbinden).

Hier wordt het lastig wat definities betreft. Technisch gesproken is niet alles wat we "cloud" noemen ook daadwerkelijk "cloud". Zo draaien bijvoorbeeld vele Software-as-a-Service-providers nog altijd op een traditionele infrastructuur en moeten ze handmatig bronnen toevoegen om te kunnen voldoen aan de toenemende vraag. Hun diensten ontberen elasticiteit. Een ander voorbeeld zijn blog -hostingdiensten. De meeste stellen een vast aantal blogs in op een van hun servers, limiteren de bronnen op elk daarvan en dat allemaal zonder gebruikmaking van virtualisatie. Wanneer ze wel virtualisatie gebruiken is het nog steeds een statische virtuele machine die niet wordt beheerd door een cloud-controller. Vergelijk dit met het bronbeheer dat ik eerder beschreef.

Ook al is een applicatie of dienst op internet beschikbaar, dan betekent dat nog niet dat deze gebruik maakt van cloud computing.

Andere diensten, zoals Dropbox, overschrijden deze definitie-grenzen. Dropbox heeft een web-interface die functioneert als Software-as-a-Service (daar deze je toestaat je bestanden te benaderen en oudere versies ervan te downloaden bijvoorbeeld), maar Dropbox ondersteunt ook API’s die programmeurs in staat stellen het te gebruiken als een Platform-as-a-Service. Tot slot, wanneer je een bestand in je Dropbox-map plaatst en het is gespiegeld in de cloud, functioneert Dropbox een beetje als Infrastructure-as-a-Service. Het is allemaal erg verwarrend, en als gebruiker ben ik er alleen in geïnteresseerd dat mijn bestanden op magische wijze op al mijn computers verschijnen.

De macht van de Wolk -- Hier komt de echte kracht en de magie van cloud-computing (het werken met informatie opgeslagen in de cloud) tevoorschijn. Van de verzameling hardware gebruikt voor opslag in een willekeurig datacenter, tot software die overal via het internet gebruikt kan worden, we hebben nu een enorm grote, wereldwijde zee van digitale hulpbronnen tot onze beschikking. Op afroep beschikbaar, precies afgestemd op onze behoefte en we kunnen afrekenen zoals we dat doen met de energierekening.

Voeg hier nog de wijdverbreide toegang tot internet en de mogelijkheden van mobiele computers aan toe en je ziet dat Internet zoals we dat tot nu toe kenden (met e-mails, het heen en weer sturen van bestanden en websurfen) een beetje achterhaald lijkt te zijn. Dit geldt ook voor onze computers, hoeveel we ook van ze houden. Al onze documenten worden nu overal toegankelijk, waar we ook zijn en op welk moment we maar willen. Onze takenlijstjes en agenda’s worden als bij magie gesynchroniseerd naar een hele serie apparaten. We werken blogs bij vanaf onze telefoons en hoeven nooit meer bang te zijn dat onze site crasht als duizenden bezoekers ons bezoeken na positieve review van John Gruber’s Daring Fireball.

En wat biedt dat diegenen van jullie die nu servers beheren? Jullie kunnen al je vrije hardware en software koppelen tot een gezamenlijk systeem en daar alleen uithalen wat je zelf nodig hebt. Of je draait een virtuele server in de Cloud, die je van je iPad kan beheren en kan vergroten of verkleinen met de veranderende getijden van het internetverkeer. Automatisch en terwijl je alleen betaalt voor wat je gebruikt in digitaal verkeer, geheugen en opslagcapaciteit.

En onze programmatuur die over het internet loopt kan wereldwijd verbinding maken met benodigde diensten. Draai een database van Microsoft Azure, haal je kaarten van Google en laat een willekeurige bezoeker inloggen met zijn Facebook-ID. Het internet lijkt al minder op een verzameling geïsoleerde steden en meer op één grote aaneenschakeling van diensten, die je in allerlei interessante combinaties kan gebruiken.

Alsof het hele internet een oceaan van informatie en mogelijkheden is, waarin we vanaf iedere computer of smartphone kunnen zwemmen.

iCloud en de Cloud -- Apple’s MobileMe-dienst biedt op dit moment een interessante mix van "Software-as-a-Service" (e-mail, agenda’s, fotogalerijen, contactpersonen) en "Platform-as-a-Service" (iDisk en synchronisatie). Hoewel ik geen idee heb of de hardware-basisstructuur van MobileMe werkelijk een cloud-platform is, zie ik van buitenaf veel kenmerken van cloud-computing.

Maar hoe zit dat met de pas-aangekondigde iCloud? iCloud lijkt op het eerste gezicht een mix van een "software-as-a-servie", "Platform-as-a-Service" en een "Infrastructure-as-a-Service", samengebracht als een geheel dat vooral Mac OS X en iOS met elkaar verbindt.

Het is niet onmogelijk is dat Apple dit alles bouwde zonder werkelijke cloud-technologie in hun datacenters. Maar vanuit het perspectief van de consument voldoet iCloud aan onze belangrijkste kenmerken van cloud-computing. Apple’s systeem is elastisch, biedt hulpbronnen in pools aan, ondersteunt wijdverbreide netwerktoegang en het systeem wordt helemaal door de klant zelf in de lucht gehouden. Het wordt niet helemaal verrekend op basis van daadwerkelijk verbruik, want het werkt met vooraf ingekochte serviceniveaus (waarbij je zonodig meer opslag kan kopen), maar dit werkt kennelijk beter voor de meeste klanten: daarom kopen we ook belminuten in plaats van betaling per telefoontje.

iCloud is ook een geheel nieuwe manier om onze pc en mobiele computers uit te bouwen. Door zijn verbinding met Mac OS X en iOS zou iCloud wel eens kunnen uitgroeien tot een van de belangrijkste ontwikkelingen in de geschiedenis van consumentenelektronica en digitale diensten. iCloud is geheel geïntegreerd in Apple’s besturingssyteem en verbindt de meest uiteenlopende losse eindjes van ons digitale leven. We hoeven ons geen zorgen meer te maken over het verplaatsen van bestanden tussen computers. Een nieuwe computer hoeft niet meer stukje bij beetje opnieuw geconfigureerd te worden. We verliezen niet langer al onze familiekiekjes als de harde schijf crasht. Een computer, laptop of smartphone is niet langer het centrum van ons digitale leven, maar is slechts een vervangbare poort naar een veel groter geheel. iCloud zal niet onmiddellijk bij lancering al deze beloften inlossen of al deze problemen oplossen, maar het is duidelijk dat het wel die kant op gaat.

Plotseling zie ik al mijn Macs en iOS-apparaten niet meer als een verzameling losstaande systemen, maar ik zie ze meer als deel van een groter geheel. Het is geen magie, maar zoals science fiction-schrijver Arthur C. Clarke schreef: iedere technologie die voldoende geavanceerd is valt niet van magie te onderscheiden. En cloud-computing valt zeker in deze magische categorie.

ExtraBITS, 13 juni 2011

Buiten onze gewone onderwerpen was deze week nieuws rondom Apple bepalend, alsmede het optreden van Adam bij Tech Night Owl Live in verband met WWDC en een wiki die bijhoudt of programma’s goed werken onder Mac OS X Lion. Apple blijft opkomen voor iOS-ontwikkelaars tegenover Lodsys en het bedrijf zwakte zijn excessieve eisen aan in-app abonnementen af. Er is ook een video: kijk vooral naar de presentatie door Steve Jobs van de voorgestelde nieuwe campus van Apple in Cupertino, compleet met een futuristisch hoofdkantoor.

Adam bespreekt aankondigingen WWDC op Tech Night Owl Live -- Ben je nog steeds aan het overpeinzen wat de aankondigingen van Apple op WWDC betekenen, of in elk geval wat we denken dat ze betekenen gegeven wat we weten voordat Apple daadwerkelijk Mac OS X Lion, iOS 5 en iCloud uitbrengt? Luister naar het gesprek van Adam met gastheer Gene Steinberg op de Tech Night Owl Live-podcast van deze week.

Apple springt op de bres in rechtszaak Lodsys-patent -- Vanuit Macworld doet Lex Friedman verslag van de recentste ontwikkelingen in de doorlopende soap-opera rondom Lodsys-patenten. Eind mei spande Lodsys rechtszaken aan tegen zeven ontwikkelaars, zonder Apple daarbij te betrekken, maar Apple heeft nu een motie ingediend om als verdediger tussenbeide te komen in de rechtszaak van Lodsys. Het lijkt duidelijk dat Apple niet van plan is om Mac- en iOS-ontwikkelaars aan hun lot over te laten en zijn juridische kracht zal gebruiken om ervoor te zorgen dat ontwikkelaars erop kunnen vertrouwen dat bouwen op platforms van Apple ze niet zal blootstellen aan rechtszaken over patenten.

Apple past regels aan voor abonneren vanuit apps -- De voorwaarden van de App Store gaan binnenkort zo veranderen dat Apple niet meer van uitgevers eist dat ze abonnementen op hun tijdschriften aanbieden vanuit hun apps, voor hoogstens dezelfde prijs als elders. Vanaf 30 juni 2011 mogen uitgevers elk willekeurig bedrag rekenen voor een abonnement in een app, of helemaal geen mogelijkheid bieden om vanuit het programma een abonnement te nemen. Maar ze kunnen nog altijd niet een koppeling tonen om buiten de app een abonnement te kopen.

Wiki over Lion-compatibiliteit van programma’s -- RoaringApps onderhoudt een wiki met een opsomming van honderden Mac-programma’s en wat er op dit moment bekend is over hun compatibiliteit met Lion. Iedereen kan de lijst uitbreiden of de huidige informatie aanpassen. Hoewel de informatie voorlopig is (en niet allemaal van officiële bronnen komt), kan dit een nuttige gids zijn voor mensen die hun schijven voorbereiden op een upgrade naar Lion, volgende maand.

Apple wil rond "ruimteschip"-campus bouwen -- Als je denkt dat de ontwerpvaardigheden van Apple ophouden bij zijn speeltjes, kijk dan hier eens naar: 360 graden Apple-architectuur. In een presentatie voor de gemeenteraad van Cupertino schetste Apple-baas Steve Jobs plannen voor een rond hoofdkwartier dat 12.000 werknemers moet huisvesten en een grote hoeveelheid industrieel kantoorpark moet veranderen in een nieuwe groene campus.

Dit is TidBITS, een gratis wekelijkse technologie-nieuwsbrief met recent nieuws, bekwame analyse, en grondige besprekingen voor de Macintosh- en internet-gemeenschappen. Geef het gerust door aan je vrienden; beter nog, vraag of ze een abonnement willen nemen!

Niet-winstgevende en niet-commerciële publicaties en websites mogen artikelen overnemen of een link maken als de bron duidelijk en volledig vermeld wordt. Anderen gelieve ons te contacteren. We kunnen de precisie van de artikelen niet garanderen. Caveat lector. Publicatie-, product- en firmanamen kunnen gedeponeerde merken zijn van hun ondernemingen.