Vorige aflevering | Search TidBITS | TidBITS Homepage | Volgende aflevering

TidBITS Logo

TidBITS#897, 24 september 2007

In het nummer van deze week komen bijna alle belangrijke TidBITS-onderwerpen aan de beurt. In het iPhone-nieuws maakt Apple internationale overeenkomsten bekend over het distribueren van de iPhone in het VK en Duitsland (en ook Frankrijk laat van zich horen, maar Apple moet dit nog bevestigen), AT&T blijkt alles behalve duidelijk te zijn met zijn recente iPhone-tarieven, Glenn bekijkt hoe Apple en Starbucks 50 miljoen nummers gaan weggeven, Adam tast iPhoney af om te kijken hoe websites er op het apparaat uit zullen gaan zien. In het Mac-nieuws test Adam het gratis webvergaderen via Yugma, hoort hij stemmen door toedoen van de topkwaliteit spraakmodules van Infovox iVox en merkt hij op dat de New York Times stopt met het vragen van geld voor bepaalde artikelen in de krant. Ondertussen gaat Glenn verschillende mogelijkheden na om 802.11n-wifi te combineren met oudere Macs en is er een diepgaande analyse van Simon Leeman om aan te tonen waarom het in meerdere opzichten verkeerd is om de laatste iMacs and MacBook Pro's "Santa Rosa" te noemen, ondanks de vele publicaties die dat voortdurend doen. Tenslotte hebben we drie herziene uitgaven van e-boeken van Joe Kissell, met de laatste details over Apple Mail, over .Mac en over hoe je in Mail spam kunt tegenhouden.
 
Artikelen
 

Deze editie van TidBITS werd gedeeltelijk gesponsord door:
Help TidBITS te ondersteunen door onze sponsors te sponsoren!!

De Nederlandse editie van TidBITS is een letterlijke vertaling van de oorspronkelijke Engelse versie. Daarom is het mogelijk dat een deel van de inhoud niet geldt in bepaalde landen buiten de VS.

Dit nummer werd uit het Engels vertaald door:

Verder werkten mee:

Hoe je ons kunt bereiken kun je lezen op:
<./tidbits-nl/contact.html>


AT&T voor de eerste iPhone-eigenaars

  door Mark H. Anbinder <[email protected]>
[vertaling: DPF]

Veel eigenaars van een iPhone zijn waarschijnlijk blij met de stap van Apple om hen een $100 kortingsbon voor de Apple Store aan te bieden voor het vroeg aankopen van het sexy, dure apparaat, en anderen zijn wellicht verrukt dat Apple een prijsgarantie heeft die het prijsverschil terugbetaalt als een artikel binnen twee weken na aankoop in prijs zakt, zodat ze nu $200 terugkrijgen. We horen echter ook dat klanten die hun iPhone kochten bij een zogeheten AT&T Wireless-winkel met een kluitje in het riet gestuurd werden toen ze probeerden om daar hun korting of teruggave te regelen. (Zie "Bekendmaking van procedure voor $100 tegoedbon op iPhone" (14-09-2007) voor details over de kortingen en terugbetalingen.)

Eén klant zag bijvoorbeeld op de website van Apple dat mensen die bij AT&T gekocht hadden zich tot de winkel van aankoop moesten wenden, en hij ging naar de winkel in kwestie. Daar hoorde hij dat hij gebeld zou worden zodra men meer van Apple zou horen. Toen hij deze week weer terugging naar de winkel omdat hij niet gebeld was, kreeg hij te horen dat men hem niet langer van dienst kon zijn, omdat het nu langer dan 14 dagen geleden was dat hij de iPhone had gekocht.

De kleine lettertjes in het $100-tegoedaanbod van Apple zeggen dat diegenen die de iPhone kochten in een AT&T Wireless-winkel maar er geen prijsgarantie kregen, een klacht in kunnen dienen. Dit zou er voor moeten zorgen dat zelfs als de AT&T-winkels van toeten noch blazen weten, hun klanten niet met de gebakken peren komen te zitten. In dit geval zegde de klantendienst van AT&T toe dat er $100 dollar verrekend zou worden met de eerstvolgende rekening van de klant, en dat de andere helft bij Apple gezocht zou moeten worden.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Zomertijd-regels voor Nieuw-Zeeland gecorrigeerd

  door Adam C. Engst <[email protected]>
[vertaling: JG]

Ondanks het gedoe over de ondersteuning van de wereldwijde veranderingen in zomertijdregels in verschillende versies van Mac OS X (zie "Zomertijd raakt wellicht uit de tijd" van Andrew Laurence (29-01-2007) voor het begin van ons verslag), blijkt het dat Apple de nieuwe regels in Nieuw-Zeeland gemist heeft, zelfs in de meest recente versie van Mac OS X 10.4 Tiger. De nieuwe regels in Nieuw-Zeeland treden om 2 uur 's nachts op 30 september 2007 in werking, dus als je in Nieuw-Zeeland bent en je wilt dat jouw Mac de nieuwe regels respecteert, download dan de gratis New Zealand 2007 Daylight Savings Time Update for Mac OS X (een download van 33K) van Glenn Anderson. Het werkt met Mac OS X 10.4.10, misschien met 10.4.9 en waarschijnlijk niet met 10.4.8 of eerder. Glenn, die het best bekend is in the Macwereld als de auteur van Eudora Internet Mail Server (EIMS), heeft nu ook een versie van zijn zomertijd-hulpgereedschap voor Mac OS X 10.3.9 uitgegeven, tegelijk met een Daylight Savings Editor voor Mac OS 9, beide verkrijgbaar op dezelfde pagina.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


iPhoney nepbrowser

  door Adam C. Engst <[email protected]>
[vertaling: JG]

Ik heb geen iPhone. Ik heb ook geen iPod touch, die dezelfde webbrowsing-mogelijkheden biedt als de iPhone. Maar ik wil toch graag weten hoe onze websites er uit zien op een iPhone, natuurlijk. Ik weet wel zeker dat ik niet de enige ben, en er zijn heel veel webontwerpers belast met de ontwikkeling van sites die tenminste leesbaar zijn op een iPhone, maar die daarvoor van hun bazen geen iPhone of iPod touch zullen krijgen.

Dankzij iPhoney, een nieuwe open-bronbrowser die oorspronkelijk ontwikkeld werd door Marketcircle, kun jij ook het web op met alle 320 bij 480 pixels van de iPhone. Je kunt het beeld omdraaien door het kiezen van Window > Rotate iPhone, en in het iPhoney applicatiemenu kun je de Web Kit useragent kiezen, of de iPhone useragent, of een aangepaste useragent (je zult er waarschijnlijk eentje moeten gebruiken om jouw site ervan te overtuigen om je de iPhone-specifieke stijlen en inhoud te laten zien). Verder kun je in- en uitzoomen, nieuwe URL's invoeren, terug- en vooruit gaan en de broncode van de huidige pagina laten zien. Het is vrij eenvoudig, maar om na te gaan hoe sites er uit zullen zien, doet iPhoney niet onder voor de echte.

En voordat je het vraagt, nee, het is geen iPhone-simulator. Het is alleen maar een webbrowser die er toevallig uitziet als de iPhone.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Starbucks gaat 50 miljoen iTunesnummers weggeven

  door Glenn Fleishman <[email protected]>
[vertaling: BA]

Als onderdeel van de overeenkomst tussen Apple en Starbucks om de iTunes Wi-Fi Music Store open te stellen in hun winkels in de gehele Verenigde Staten, maakte de koffie-verkopende gigant bekend dat er van 2 oktober 2007 tot 7 november 2007 elke dag 1,5 miljoen tegoedbonnen voor een iTunesnummer weggegeven zullen worden. Het addertje onder het gras? De nummers zijn bepaalde nummers van 37 artiesten, waaronder Paul McCartney en Joni Mitchell, die direct via Starbucks albums hebben uitgegeven. Het bedrijf zei dat 'Joker Man' van Bob Dylan het eerste liedje zal zijn dat wordt weggegeven.

Bij de bekendmaking van de iPod touch op 5 september 2007 onthulden Apple en Starbucks een samenwerking rond de iTunes Wi-Fi Music Store, die op dezelfde dag bekend gemaakt werd (zie "Apple introduceert iPod Touch, Wi-Fi iTunes Store en nieuwe iPods", 10-9-2007). Met ingang van 2 oktober 2007 kunnen gebruikers van een iPhone, iPod touch en alle iTunes-gebruikers het draadloze netwerk van Starbucks gebruiken (dat gerund wordt door T-Mobile, een concurrent van AT&T) om de liedjes te kopen die op dat moment in de Starbuckswinkel worden gespeeld en om de iTunes Wi-Fi Music Store te gebruiken. (Voor volledige internettoegang moet je betalen of een abonnement hebben.)

Starbucks zal ook beginnen met de verkoop van 'digitale uitgavebonnen' waarmee kopers een compleet album en bonusmateriaal van de iTunes Store kunnen downloaden. KT Tunstall, die optrad bij de aankondiging van Apples iPod, en Eddie Vedder zullen de eerste twee albums uitbrengen - "Drastic Fantastic" voor $14,99 en de soundtrack van "Into the Wild" voor $11,99.

En uit nog meer synergie, de hemel sta ons bij, begint Starbucks met de verkoop van een speciale versie van zijn bedrijfs-chipkaart, een innovatie die kennelijk de omzet heeft doen helpen stijgen terwijl de fooien afnamen doordat er minder contant (wissel)geld van eigenaar verandert. De zogeheten "limited-edition"-kaart zal twee gratis iTunes downloads aanbieden wanneer hij via internet wordt geregistreerd, hoewel het in de eerste berichtgeving nog niet duidelijk is of dat specifieke nummers zijn of een vrij te gebruiken krediet. Misschien kunnen we onze favoriete barmensen in de toekomst een fooi geven in de vorm van een te downloaden nummer.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Macs spreken duidelijk met Infovox iVox

  door Adam C. Engst <[email protected]>
[vertaling: RH]

Mac OS heeft lange tijd opgeschept over zijn spraaksynthese, de mogelijkheid om tekst hardop voor te lezen, maar eerlijk gezegd is de kwaliteit van de stemmen, hoewel misschien beter dan die van de concurrentie, nog behoorlijk slecht. Niemand zou uit vrije keuze de hele dag naar de robotstem van Victoria willen luisteren, hoewel het interview van Jeff Carlson met Fred hilarisch was (zie "De man achter de stem van de Macintosh: Fred", 01-04-2003). (Apple belooft een nieuwe stem in Leopard, Alex, die veel beter zou zijn dan de huidige ingebouwde stemmen.)

Voor en veel betere luisterervaring die je nu al kunt uittesten en die wereldwijde spraakpatronen weergeeft, moet je de spraakkwaliteit van de stemmen in Infovox iVox eens beoordelen. Ze zijn niet perfect; je zult ze niet voor echte pratende mensen houden, maar ze vormen een grote verbetering ten opzichte van de stemmen die Apple in Tiger meelevert. Ontworpen door de Acapela Group en gedistribueerd door AssistiveWare levert Infovox iVox een groot aantal mannelijke en vrouwelijke stemmen voor Amerikaans-Engels, Brits-Engels, Frans, Canadees-Frans, Spaans, Amerikaans-Spaans, Portugees, Braziliaans-Portugees, Duits, Nederlands, Vlaams, Noors, Zweeds, Deens en Fins.

Ik houd in het bijzonder van de hoog-kwalitatieve Brits-Engelse stemmen, misschien wel omdat het lichte Britse accent de stem als buitenlands in mijn oren doet klinken en me zodoende verkeerde uitspraken of aarzelingen doet vergeven, of liever nog, mij doet veronderstellen dat ze deel van het accent uitmaken. En hoewel ik niet voldoende onderlegd ben in een van de andere beschikbare talen om te kunnen verstaan wat er gezegd wordt, klinken sommige hierdoor zelfs nog beter.

Je kunt naar de voorbeelden luisteren op de AssistiveWare website en je kunt de stemmen ook downloaden om ze een beperkte tijd op de Mac te kunnen testen. Wees er op bedacht dat de spraakpakketten grote downloads zijn (elk 200 tot 600 MB). De stemmen werken met ieder programma dat compatibel is met Apple Speech Manager; Mac OS X 10.3.9 is vereist als minimum, maar Mac OS X 10.4 wordt aanbevolen. Na het draaien van het installatieprogramma kun je verschillende stemmen kiezen in het Spraakpaneel van Systeemvoorkeuren; om ze te testen met je eigen tekst gebruik je de regelaars in het Tekstfunctie-deelmenu van het Wijzigmenu (je kunt altijd Texteditor gebruiken als je favoriete tekstverwerker geen spraakmenu bevat). Tot 31 oktober 2007 kosten de Amerikaans- en Brits-Engelse stemmen $99 (normaal $149 en $219), de niet-Scandinavische stemmen $149 (normaal $219) en de Scandinavische talen $269 (normaal $359, maar je krijgt de Zweedse chefkok er gratis bij... grapje).

Het behoeft geen betoog dat iedereen die de tekst-naar-spraakmogelijkheden van de Mac nodig heeft, de Infovox iVox-stemmen zal waarderen (AssistiveWare levert een video die laat zien hoe een blinde vertaler het product gebruikt), maar ik vraag me af of de hogere kwaliteit van de stemmen er niet ook voor zal zorgen dat tekst-naar-spraak vaker gebruikt zal worden door mensen die daar nog niet eerder aan dachten.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Yugma zorgt voor gratis webvergaderen

  door Adam C. Engst <[email protected]>
[vertaling: GS]

Mac OS X 10.5 Leopard belooft te gaan zorgen voor schermdeling, maar als je tijdens de eerstvolgende maanden je scherm moet delen met mensen met een ander besturingssysteem, kijk dan naar Yugma, dat je een WebEx-achtige schermdeling geeft in iedere webbrowser. Ik kwam dit programma een tijdje geleden tegen en heb het één keer met succes gebruikt om een demo van SpotDJ te laden, maar een andere keer kreeg Jeff Carlson het niet geladen. De basis-functies zijn gratis (met advertenties) tot een maximum van 10 gebruikers. Hieronder vallen onder meer het delen van het bureaublad, gratis tele-vergaderen, gereedschap voor aantekeningen en op het bord schrijven, de mogelijkheid om van presentator te veranderen, en openbaar en privé chatten. Als je betaalt, kun je een hoger aantal gelijktijdige gebruikers krijgen en ook andere functies activeren zoals de mogelijkheid om de controle over de muis en het toetsenbord te delen met andere aanwezigen ter vergadering, geplande sessies, 100 MB gedeelde bestandsruimte, het opnemen en weergeven van een websessie, en ruimte voor een webcast (al deze functies zijn 15 dagen te gebruiken met een gratis account). Eerlijk gezegd hoop ik dat dat de schermdeling van Leopard zal voldoen aan mijn behoeften, zoniet, dan ga ik Yugma toch nog eens proberen.

En mocht je je vragen stellen over die bijzonder vreemd klinkende naam, dan moet je weten dat Yugma "de staat van eensgezinde samenwerking" betekent in het Sanskriet, één van India's klassieke talen.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


iPhone-introductie bekend voor Groot-Brittannië en Duitsland, abonnementen nog schimmig

  door Glenn Fleishman <[email protected]>
[vertaling: HV]

Op 18 september 2007 kondigde Apple zijn eerste iPhone-partner buiten de Verenigde Staten aan: de Britse aanbieder O2. O2 zal op 9 november 2007 beginnen met de verkoop van de iPhone voor £269 inclusief BTW. De prijs voor het vergelijkbare model in de Verenigde Staten is $399, of ongeveer £200. Het abonnement is inclusief gebruik van 7500 wifi-hotspots; hoewel AT&T de mogelijkheid biedt om gebruik te maken van meer dan 8000 wifi-hotspots, vooral bij McDonald's, is dit niet inbegrepen in het standaard iPhone-abonnement, noch in enig ander mobiel abonnement van AT&T.

De abonnementskosten voor de iPhone bij O2 zijn £35, £45 of £55 per maand, met een minimum contractduur van 18 maanden. De abonnementen zijn niet helemaal te vergelijken met wat AT&T in de Verenigde Staten aanbiedt, maar alle abonnementen zijn inclusief "onbeperkt" - zie vererop voor het addertje onder het gras hier - dataverkeer via EDGE, net als in Amerika, en "onbeperkt" gebruik van wifi-diensten. Wifi-verbindingen worden verzorgd door The Cloud, een Britse bouwer van hotspots die op het moment bezig is om veel Britse stadscentra van wifi te voorzien. Ze hebben bijvoorbeeld een uitgebreid wifi-netwerk in de "Square Mile", het financiële hart in het centrum van Londen. The Cloud maakt deel uit van een groot aantal wereldwijd hotspotnetwerken.

Het abonnement van £35 is inclusief 200 belminuten en 200 sms-berichten, voor £45 krijg je 600 belminuten en 500 sms-berichten en voor £55 kun je 1200 minuten per maand bellen en 500 sms-berichten versturen. De hogere kosten worden voornamelijk veroorzaakt door de BTW, beweerde Steve Jobs op de perspresentatie. De BTW op de iPhone bedraagt in Groot-Brittannië echter slechts £35 (17,5 procent). Het equivalent van BTW in de V.S., de verkoopbelasting, is maximaal 9 procent [verschilt per staat - nvdv]. Dit verklaart slechts een deel van het verschil. Bovendien wordt BTW alleen geheven op de verkoop van het eindproduct, dit in tegenstelling tot in de V.S., waar belastingen betaald moet worden over de verschillende productiestappen tussen ruw materiaal en eindproduct. Dus de uiteindelijke prijs met BTW zou niet zo vreselijk veel hoger moeten zijn dan de prijs in de V.S. met een gemiddelde verkoopbelasting.

Duitsland en Frankrijk doen ook mee -- Enkele dagen later voegde Apple Duitse aanbieder T-Mobile toe aan zijn lijst van Europese partners. T-Mobile is een onderdeel van Deutsche Telekom, dat ook eigenaar is van T-Mobile USA. T-Mobile zal zijn 8600 wifi-hotspots in Duitsland in het standaard abonnement stoppen, evenals zijn EDGE-diensten in heel Duitsland, die eind 2007 landelijke dekking moeten bieden. Ook in Duitsland zal de iPhone vanaf 9 november 2007 verkrijgbaar zijn, tegen een bedrag van €399 ($562) inclusief BTW. De maandelijkse abonnementskosten zijn nog niet bekend. T-Mobile schept in zijn persbericht op over het feit dat het wereldwijd een netwerk van 20.000 wifi-hotspots heeft, maar vergeet er bij te vermelden dat geen van hun standaard-abonnementen in de V.S. of Europa voorziet in grensoverschrijdend gebruik van die netwerken.

De baas van France Telecom heeft deze week ook aangekondigd dat hun mobiele telefonieafdeling Orange de iPhone zal gaan voeren, maar dat is door Apple nog niet bevestigd; er is ook nog geen informatie over tarieven bekend.

De voetnoot over de verborgen betekenis van onbeperkt -- Nog even over de kleine lettertjes in O2's abonnement: de zogenaamde "normaal gebruik"-clausule, die door O2's bestuursvoorzitter tijdens de perspresentatie werd uitgelegd als het equivalent van 1400 webpagina-bezoeken per dag. Ik hou wel van Orwelliaanse dubbelspraak als "onbeperkt normaal gebruik". Volgens mij is dat gewoon "beperkt gebruik" en er is geen reden om dat te verstoppen in eufemismen.

Wat nog veel erger is, er is op de O2 web site geen enkele formele definitie te vinden van hun 'normaal gebruik'-clausule. Een 'normaal gebruik'-abonnement voor de Blackberry is bijvoorbeeld slecht 75 Mb per maand. Ook is er een speciaal '1024' abonnement inclusief 1 Gb dataverkeer per maand. O2 bedient zich dus niet alleen van verhullend taalgebruik, maar ze bieden ook voor doorgravende consumenten niet voldoende informatie om een afgewogen keuze te maken. Over het algemeen zijn de Britse overheid en de Europese Commissie strenger voor dit soort 'misleiding' dan de Amerikaanse overheid; het Verenigd Koninkrijk heeft bijvoorbeeld een zelf-reguleringsautoriteit, de Advertising Standards Authority, die er geen been in ziet om misleidende reclameuitingen van leden hard aan te pakken.

Het is in Europa gebruikelijk dat mobiele aanbieders datalimieten hanteren die significant lager zijn dan die van hun Amerikaanse tegenhangers. Verizon Wireless heeft bijvoorbeeld een onbeperkte datalimiet die in de praktijk 5 Gb per maand bedraagt; een betere naam voor een dergelijke dienst is 'niet bemeten, wel beperkt', omdat je niet per Mb betaalt, maar er wel een maandelijkse bovengrens is. T-Mobile USA heeft, voor zover ik kan beoordelen, een echt onbeperkt EDGE-abonnement; ik heb in ieder geval nog nooit gehoord dat iemand problemen kreeg met T-Mobile wegens excessief gebruik van EDGE.

Al die onduidelijkheid met betrekking tot de maandelijkse gebruikslimieten is voor mij wel een smetje op de Europese introductie. Apple heeft een naam op te houden voor wat betreft het openbaar maken van beperkingen op hun producten en diensten, of uitleggen dat beperkingen voortvloeien uit eisen van derden. Met die informatie kon je vervolgens zelf bepalen of je een product of dienst tegen een bepaald bedrag wilde afnemen, of een verklaring wilde accepteren. In dit geval doet Apple vrolijk mee met de normale telecom-praktijk: het verdoezelen van een getal dat voor hen een heldere grens is - één stap over de lijn en je kunt afgesloten worden - maar voor ons een vaag gebied lijkt.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


New York Times maakt oude artikelen gratis

  door Adam C. Engst <[email protected]>
[vertaling: DPF]

Een tijdje terug schreef ik in "Maak permanente links naar de New York Times" (19-02-2007) en "Eenvoudiger koppelen van de New York Times" (26-02-2007) over technieken voor het aanmaken van permanente koppelingen naar artikelen in de New York Times. Er was immers een legitieme methode voor het aanbieden van permanente toegang naar artikelen die anders met het verstrijken van de tijd terecht zouden komen in de betaalde TimesSelect-dienst. Het is echter niet langer nodig om moeilijk te doen, omdat de New York Times is gestopt met betalende toegang tot delen van de website van de krant, met ingang van 19 september 2007. Met de uitzondering van een paar artikelen (het niet echt duidelijk welke) uit 1923 tot 1986 zijn de archieven nu vrijelijk beschikbaar, en is het daarmee eenvoudig geworden om koppelingen te maken.

De TimesSelect-dienst begon twee jaar geleden en kostte $49,95 per jaar, of $7,95 per maand. Het bood toegang tot de oudere artikelen in het archief van de krant en daarnaast tot het werk van 23 columnisten van de krant. TimesSelect had 227.000 betalende abonnees en genereerde zo'n $10 miljoen aan inkomsten. Naar verluidt meent het bedrijf echter dat er meer groei mogelijk was in online adverteren. De site van de krant ontvangt zo'n 13 miljoen unieke bezoekers per maand, waarbij veel mensen vanaf zoekmachines als Google en Yahoo komen. Uiteindelijk zagen veel mensen de pagina's die ze zochten niet, omdat de artikelen na het indexen in de zoekmachines verhuisd waren naar de TimesSelect-dienst. Het idee is dat door de toename in webverkeer de inkomsten uit advertenties het verlies aan TimesSelect-abonnementsgelden ruimschoots zullen compenseren. Een ieder die al voor TimesSelect betaald heeft zal een pro rata percentage van zijn abonnementsgeld terug krijgen.

Het vragen van geld voor toegang tot oudere artikelen is riskant. Het artikel dat de verandering aankondigt, merkt op dat de Financial Times geld vraagt voor bepaalde artikelen, en dat de Los Angeles Times dit ook probeerde in 2005, maar er snel weer mee stopte. Om zo'n initiatief succesvol te laten zijn moet het tijdschrift in kwestie genoeg abonnees hebben, inhoud die interessant genoeg is ook als het niet langer actueel is, en voldoende uniek dat het ook niet elders voor niets gevonden kan worden. Van de belangrijke Amerikaanse kranten is alleen de Wall Street Journal in staat geweest om deze strategie te handhaven. Deze krant heeft bijna een miljoen betalende abonnees en $65 miljoen aan inkomsten. Het populaire kooktijdschrift Cook's Illustrated heeft lange tijd een beperkte toegang gehad tot zijn archieven, en dichterbij huis beperkt de website van probleemoplosser MacFixIt de toegang tot oudere artikelen tot MacFixIt Pro-abonnees. Ik ben benieuwd hoe lang dat zo blijft nu CNET TechTracker, het moederbedrijf van MacFixIt, heeft overgenomen.

En TidBITS? We zijn niet tegen het concept dat lezers betalen voor inhoud, maar we maken ons geen illusies: we hebben niet genoeg abonnees en onze inhoud is niet uniek genoeg. En hoewel we niet kunnen concurreren met het enorme archief van de New York Times, zijn onze archieven in de Macintosh-wereld misschien wel het enige coherente archief van de afgelopen 17 jaar. Omdat veel andere waardevolle publicaties, zoals MacUser en MacWEEK, verdwenen zijn, bestaan die archieven ook niet meer. Wanneer je je dus wilt verdiepen in het begin van de Mac tijd ben je welkom om een kijkje te nemen in ons archief, en het is misschien aardig om te starten met ons eerste nummer. (Het nadeel is natuurlijk dat ik me bij teruglezen dood schaam voor mijn schrijfstijl van destijds, maar ik overleef het wel. Probeer gewoon niet te hard te lachen wanneer je me op de volgende Macworld tegenkomt.)

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


QuickerTek breidt gamma voordelige wifi-opties voor Macs uit

  door Glenn Fleishman <[email protected]>
[vertaling: TK]

QuickerTek heeft onlangs verschillende nieuwe wifi-adapters geïntroduceerd tegen prijzen die een flink stuk onder de vorige prijzen en de prijzen van adapters van andere merken van draadloze alternatieven voor de toestellen van Apple liggen. QuickerTek breidt zijn bestaande gamma uit met o.a. 802.11g- en 802.11n-adapters.

Apple biedt zijn AirPort Extreme met 802.11g dan al wel sinds 2003 aan als optie of standaard bijgeleverde adapterkaart of ingebouwde interface op alle Macs, en is recentelijk overgestapt op 802.11n voor Macs met Intel Core 2 Duo-chips die worden geleverd sinds oktober 2006, maar veel Macs halen de hoogste ondersteunde snelheid niet.

Een AirPort Extreme Card kost slechts $49, maar kan niet in alle Macs worden geïnstalleerd die minstens Mac OS X 10.3 ondersteunen, wat de oudste systeemversie is met betrouwbare ondersteuning voor moderne wifi-beveiliging. Elke Mac met usb die Mac OS X 10.3 draait kan ofwel werken met QuickerTeks nNano USB, een usb-dongle voor $59,95 met ondersteuning voor de nieuwste 802.11n ontwerp-norm, of de 802.11g-gebaseerde Nano USB voor $49,95. De nNano is veruit de voordeligste optie voor 802.11n voor Macs zonder ingebouwde 802.11n. Het bedrijf heeft ook een usb-adapter voor $149,95, de nQuicky with USB. De hogere prijs is te verklaren door de krachtigere zender en de externe antennes; de nQuicky werkt onder Mac OS X 10.3.9 of nieuwer.

QuickerTek heeft ook een nieuwe PCI-kaartversie van hun nQuicky PCI Upgrade Kit uitgebracht voor de nieuwe prijs van $99,95 ($50 minder dan vroeger). De PCI-kaart werkt met Power Mac-modellen met PowerPC G3-, G4- en G5-chips onder Mac OS X 10.3.9 of later, behalve voor het Power Mac G5-model met ondersteuning voor DDR2-geheugenchips. (De goedkopere usb-opties werken met de G5 maar zonder de externe antenne van de nQuicky en dus ook met een beperkter bereik.)

De prijs van de nQuicky PCMCIA/CardBus Upgrade Kit is ook gezakt van $149,95 naar $64,95. De kit werkt met PowerBooks met een CardBus-sleuf onder Mac OS X 10.3.9 of later. Voor PowerBooks onder Mac OS X 10.3 of later zonder ingebouwde wifi of met alleen de oorspronkelijke 802.11b AirPort-kaart, kun je upgraden naar 802.11g via een CardBus-sleuf voor slechts $49,95 met de b/g Quicky CardBus.

QuickerTek biedt alleen ondersteuning voor de 2,4 GHz-band voor 802.11n, de meest gebruikte frequenties voor wifi. 802.11b en 802.11g werken alleen met de 2,4 GHz-band; 802.11a gebruikt alleen de 5 GHz-band die minder druk bezet is. 802.11n kan met beide banden werken, maar de producenten van 802.11n-apparatuur kunnen kiezen om in één toestel ondersteuning te bieden voor één van beide of voor beide banden.

In zijn 802.11n AirPort Extreme-adapters en basisstations biedt Apple ondersteuning voor zowel 2,4 GHz als 5 GHz. In 5 GHz zijn snelheden tot 90 Mbps mogelijk tussen gelijkaardige adapters en 140 Mbps van draadloze naar bedrade verbindingen met het nieuwste gigabit AirPort Extreme basisstation dat eerder deze maand uitkwam (zie "AirPort basisstation opgewaardeerd naar gigabit ethernet", 13-08-2007). 2,4 GHz biedt nog altijd hogere snelheden dan de rond de 20 Mbps van 802.11g, met snelheden tussen 30 en 70 Mbps, afhankelijk van de omstandigheden.

Je kunt meer lezen over het gebruik van 802.11n in mijn boek "Take Control of Your 802.11n AirPort Extreme Network", waarvan binnenkort een nieuwe versie verschijnt - gratis voor wie de huidige versie heeft gekocht - met informatie over het herziene gigabit AirPort Extreme basisstation.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Ook OWC heeft 802.11n adapters voor oudere Macs

  door Glenn Fleishman <[email protected]>
[vertaling: BA]

In de voetsporen van de recente 802.11g- en 802.11n-uitbreidingen van QuickerTek (zie "QuickerTek Expands Inexpensive Wi-Fi Options for Mac Users", 30-08-2007), heeft Other World Computing drie adapters van $67,99 geïntroduceerd die 802.11n mogelijk maken voor Macs die het zonder 802.11n chipsets moeten doen. De adapters zijn er in de vorm van een usb-dongle, een PCI/PCI-X kaard en een CardBus-kaart. Alle drie vereisen ze Mac OS X 10.3 of later of Windows XP of 200 of later, inclusief Vista.

De usb-dongle werkt op elke Mac met een PowerPC G3-, G4-, G5- of Intelprocessor waar Mac OS X 10.3 of nieuwer op kan draaien. De PCI/PCI-X kaart werkt alleen op PowerMacs waar de kaart inpast en de CardBus-kaart werkt alleen op PowerBooks.

De 802.11n-standaard bestrijkt een veel groter bereik en gebied dan zijn voorganger, 802.11g. Tegen het einde van 2006 voorzag Apple de meeste producten van 802.11n en leverde in februari 2007 de software die het liet werken, tegelijkertijd met een nieuw basisstation. Maar sommige van de huidige modellen en alle oudere Macs hebben alleen ingebouwde 802.11b of 802.11g-adapters.

De Other World Computing en QuickerTek 802.11n-adapters werken alleen in het 2,4 GHz-gebied, een relatief dichtbevolkt plakje van het spectrum dat vol zit met bestaande wifi-netwerken, waar Bluetooth in rondspringt en waar ook andere gebruiken welig tieren. De eigen adapters van Apple werken ook in het 5 GHz-gebied, waar momenteel minder gebruikers en toepassingen zitten en dat bijna acht keer breder is.

De adapters van Other World verschillen van het materiaal van zowel Apple als QuickerTek in die zin dat ze gebruik maken van zogeheten brede kanalen in 2,4 GHz, waar niet iedereen even blij mee is. Een standaard wifi-kanaal gebruikt ongeveer 20 MHz bandbreedte. Met 802.11g kan het een bruto gegevensdoorvoersnelheid van 54 Mbps halen en met 802.11n ongeveer 150 Mbps; dat komt neer op ongeveer 25 Mbps en 70 Mbps aan werkelijke doorvoer onder ideale omstandigheden.

Brede kanalen gebruiken 40 MHz, het equivalent van twee kanalen, en verdubbelen de bruto doorvoer naar 300 Mbps, daarmee in mijn testen doorvoersnelheden bereikend tot 140 Mbps in de 5 GHz-band. Apple laat alleen brede kanalen toe in 5 GHz, waar 8 van de 23 mogelijke kanaalkeuzes ondersteund worden (dat zullen er meer worden, geloof ik). Door de manier waarop de kanalen zijn ingedeeld in 2,4 GHz zijn er slechts drie kanalen die elkaars gebied niet bestrijken. Het is daarom mogelijk dat een breed kanaal in de weg zit van andere netwerken die actief zijn in de buurt.

De uiteindelijke oplevering van 802.11n blijft onder meer vertraging oplopen door het vaststellen van de regels voor goed nabuurschap door 802.11n. Als het kanalen van 40 MHz in gebruik heeft, wordt 802.11n verondersteld terug te schakelen naar 20 MHz wanneer het netwerkactiviteit waarneemt in het brede gebied. In de praktijk wordt daar nog aan gewerkt.

De apparatuur van Other World zou prima moeten samenwerken met het AirPort Extreme Base Station van Apple dat 802.11n heeft (de nieuwste versie, voorzien van gigabit ethernet, is sinds afgelopen maand in de verkoop; zie "AirPort basisstation opgewaardeerd naar gigabit ethernet", 13-8-2007), maar het zal zijn maximale snelheden niet halen behalve wanneer het gebruikt wordt met een ander basisstation dat brede kanalen in het 2,4 GHz gebied aanbiedt.

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Verwarring over Santa Rosa: wat zegt die naam?

  door Simon C. Leemann <[email protected]>
[vertaling: PAB, MSH]

De nieuwste serie iMacs en MacBook Pro's wordt door velen "Santa Rosa" genoemd en zelfs publicaties als Macworld en Ars Technica zijn zo ver gegaan te claimen dat de nieuwe iMacs en MacBook Pro's "de Santa Rosa-chipset gebruiken".

Dit is een uitspraak die overal terug te vinden is en het synoniem "Santa Rosa" is snel in zwang geraakt om de nieuwste iMacs en MacBook Pro's te onderscheiden van hun voorgangers. Helaas is het simpelweg fout, en fout op twee manieren. Ten eerste is Santa Rosa geen chipset, maar Intels codenaam voor hun meest recente mobiele-computerplatform. En ten tweede, hoewel deze nieuwe Macs een van de chipsets gebruiken die Intel vereist voor het Santa Rosa-platform, maken ze geen onderdeel uit van dat platform.

Het nieuwste Intel Centrino-mobiele platform heeft de codenaam Santa Rosa gekregen. Intel heeft een gedetailleerd overzicht gegeven welke componenten vereist zijn voor een computer om tot het Santa Rosa-platform te kunnen behoren en dus de Centrino-badge te ontvangen.

De belangrijkste vereisten voor Santa Rosa zijn:

Santa Rosa beschrijft het algehele platform dat een Crestline-chipset toepast. Er is niet zoiets als een Santa Rosa-chipset. Dit is de eerste vergissing.

En laten we nu eens kijken naar de tweede vergissing. Apple heeft voor de processoren in de nieuwe iMacs en MacBook Pro's gekozen voor de Intel Core 2 Duo T7x00-serie (of de Core 2 Extreme X7900 Merom XE, in het geval van de 2,8 GHz iMac).

De chipset die Apple gebruikt is inderdaad de Intel Mobile PM965 Express-chipset ("Crestline"). Het werkt via de 800 MT/s front-side bus (MT/s is megatransfers per seconde, dat technisch accurater is dan de meestal genoemde Megahertz), ondersteunt DDR2-667 SDRAM en wordt geleverd met de Intel ICH8M southbridge (ook bekend als een I/O Controller-hub). Crestline ondersteunt ook de NAND flashgeheugen-cachetechnologie (codenaam "Robson") die verkocht wordt "Intel Turbo Memory", maar dat is geen expliciete Santa Rosa-platformvereiste en Apple maakt daar (tot nu toe) in het geheel geen gebruik van.

Tenslotte is er de draadloze chipset. Zowel de iMac als de MacBook Pro zijn in staat tot draadloze communicatie volgens de 802.11-standaard en beide ondersteunen ook de nieuwste concept-n-specificatie van deze standaard. Maar om een of andere reden gebruikt Apple Intels "Kedron" draadloze adapter niet. In plaats daarvan gebruiken ze een chipset gemaakt door Atheros. De FCC-code op de draadloze kaart die geïnstalleerd is in de MacBook Pro onthult de fabrikant, al is de module gewoon gelabeld met "Apple Computer, Inc." Dit is dezelfde module die gebruikt werd in de vorige MacBook Pro-generatie. Een snelle hardware-scan via lspci onder Ubuntu Linux op een MacBook Pro onthult ook Atheros als de fabrikant.

Het is zelfs nog duidelijker op de iMac. Als je op de nieuwe iMac Systeemprofiel opent en naar Netwerk > AirPort-kaart gaat, toont de firmware-versie dat de kaart gemaakt was door Broadcom.

Ondanks het feit dat de nieuwe iMacs en MacBook Pro's de processor en de chipset gebruiken de vereist zijn voor het Santa Rosa-platform, gebruiken ze een andere wifi-adapter en maken daarom geen onderdeel uit van het Santa Rosa-platform. Dit is nog een extra reden waarom Apple nooit de Centrino-badge gebruikt heeft voor deze Macs. En goddank dat we die suffe Centrino-stickers niet van onze Macs af hoeven te peuteren!

Dus waarom zaten zoveel verschillende bronnen er nou naast en wiens schuld is dat? Veel van die verantwoordelijkheid ligt bij Apple zelf. Sinds jaren geven ze hun Macs geen unieke namen meer. In plaats van bijvoorbeeld Power Mac 7100/80 verwijzen ze nu naar de iMac als de 24-inch iMac. Unieke namen zijn natuurlijk nog steeds nodig zodra ondersteuning of hardwarereparaties in beeld komen. Op hun supportsite gebruikte Apple aanvullende synoniemen om de modellen van elkaar te onderscheiden. Naar de nieuwste iMacs en MacBook Pro's wordt verwezen als "Mid 2007". [noot van de redacteur: Apple heeft al lang last van dit probleem. Ik schreef er voor het eerst acht jaar geleden over in "Macintosh Model Implosie: Wat zegt die naam?" (14-06-1999) en eerlijk gezegd is er sindsdien niets verbeterd. -Adam]

Ongelukkigerwijs heeft de naam "Mid 2007" niets te maken met het inwendige van de Macs, wat er direct toe leidde dat veel mensen met alternatieve namen kwamen. Het was behoorlijk populair om "Core Duo" te gebruiken en later "Core 2 Duo" om de eerste en tweede generaties van Intel-Macs te onderscheiden, maar omdat het al snel duidelijk was dat er waarschijnlijk meer dan één generatie van Macs met Core 2 Duo-processors zou komen, was die naamconventie niet erg zinnig. De chipset is inderdaad een makkelijke manier om de eerste generatie Core 2 Duo-iMacs en -MacBook Pro's te onderscheiden van hun voorgangers, maar, zoals boven uitgebreid beschreven, zou naar die chipset verwezen moeten worden als "Crestline".

Het merendeel van de verwarring over wat Santa Rosa is, is afkomstig van Intel. Al heel vroeg, nog voor de officiële verschijning van het Santa Rosa-platform, liet Intel de technische pers weten dat ze een nieuw mobiel platform gingen lanceren met gebruikmaking van een nieuwe chipset en de Core 2 Duo CPU onder de naam "Santa Rosa." Toendertijd vermeldde Intel nooit Crestline of Kedron, en het bedrijf gebruikte Santa Rosa zowel voor het nieuwe platform als om hun nieuwe mobiele chipset te omschrijven. Dat had tot resultaat dat waarnemers de chipset de naam "Santa Rosa" gaven, lang voor de officiële lancering van het nieuwe Centrino-platform. Alhoewel Intel later de vereisten voor het Santa Rosa-platform pubiceerde en duidelijk maakte welke chipset het platform moest hebben, bleef de naam "Santa Rosa" sindsdien verbonden aan de chipset. Maar net zoals Apple Macs maakt en niet een bedrijf is dat "Mac" heet (een vergissing die vaak gemaakt wordt door nieuwkomers), is Crestline Santa Rosa's chipset; Santa Rosa zelf is geen chipset.

Deze situatie kwam niet door slordigheid van Intel, maar is eerder het gevolg de programma-vereisten die Intel bedacht om zo de verkoop aan te wakkeren voor de verkoop van bepaalde componenten. Intel maakte het Centrino-platform om pc-makers aan te moedigen om alleen Intel-componenten in hun ontwerpen te gebruiken. Maar toen deze componenten (met name Intels eerste wifi-chipset) niet concurrerend bleken, kozen pc-makers andere componenten voor de Centrino-sticker. Dat leidde er weer toe dat codenamen zoals Santa Rosa synoniem werden met het processor/chipset-paar dat nodig was voor een specifieke uitvoering van het Centrino-platform.

Je zou je kunnen afvragen of dit echt zo belangrijk is. Tenslotte praten we alleen maar over een paar codenamen, nietwaar? Al is het over het algemeen waar dat gewone gebruikers deze codenamen niet nodig hebben, ze zijn toch belangrijk als je iemand ondersteuning aanbiedt, of als je iemands Mac moet updaten of repareren; dan is het cruciaal om op ondubbelzinnige wijze onderscheid te kunnen maken tussen de verschillende generaties. Verschillende Mac-lijnen dienen namen te hebben die weergeven tot welke generatie ze behoren. En doordat Apple weigerde om een coherent naamschema aan te bieden dat dit niveau van helderheid geeft, moeten we er zelf een bedenken. Het is echter in ieders belang dat we vasthouden aan namen die correct en logisch zijn. En daarom is het belangrijk dat we ophouden met Santa Rosa te verwarren met Apples Crestline Macs.

[Simon C. Leemann is natuurkundig onderzoeker en vanouds een enthousiaste Mac-gebruiker.]

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Take Control-nieuws: Haal alles uit Apple Mail en .Mac

  door Adam C. Engst <[email protected]>
[vertaling: TK]

We bereiden ons voor op Leopard, dat volgens Apple volgende maand beschikbaar komt, en we hebben dan ook niet één, niet twee, maar drie gratis updates voor onze trouwe Take Control-lezers.

De eerste twee updates zijn bedoeld voor iedereen die werkt met Apple Mail, met een update van Joe Kissells "Take Control of Apple Mail in Tiger" en "Take Control of Spam with Apple Mail" over alles wat nieuw is in de wereld van Mail in Tiger. Beide boeken werden ongeveer twee jaar geleden voor het laatste herzien, en we raden onze lezers dan ook aan om de gratis update te downloaden en de lijst What's New in elk boek even na te kijken. Als je niet een van de 4500 mensen bent die al een beroep hebben gedaan op Joe's ervaring met Apple Mail, dan kun je één boek kopen voor $10 of beide - 246 pagina's in totaal - voor slechts $15 (klik op de knop Buy Both in de linkermarge van de webpagina van deze boeken).

Aangedreven door de kaas en baguettes in Parijs is Joe er ook in geslaagd weer een gratis update van zijn "Take Control of .Mac" e-boek klaar te krijgen. Hij bespreekt hierin de veranderingen die Apple enkele weken geleden in .Mac heeft gemaakt, voegt informatie toe over het gebruik van je eigen domeinnaam met .Mac, legt het nieuwe Junk Mail-filter in .Mac Mail uit, etc. Voor wie pas begint met .Mac, of wie hulp wil om alle mogelijkheden van .Mac te gebruiken: het boek van 194 pagina's kost $15.

(Als je al een oudere versie van een van deze e-boeken hebt, klik dan op Check for Updates op de omslag van je pdf om naar de webpagina Check for Updates te gaan. Daar kun je dan de gratis update downloaden.)

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Recente onderwerpen in TidBITS Talk, 24 september 2007

  door Jeff Carlson <[email protected]>
[vertaling: KvH]

[De discussies waarnaar verwezen wordt zijn in het Engels, daarom hebben we de titels niet vertaald - Tb-NL.]

Can QuickBooks open Windows files? Matt Neuburg heeft de gratis probeerversie van QuickBooks voor Mac gedownload en ontdekt dat het geen bestanden kan openen die door QuickBooks voor Windows gemaakt zijn. Maar er zijn andere manieren om de gegevens te lezen. (4 berichten)

Classic OS and later OS X versions -- Hoe zal Mac OS X 10.5 Leopard werken op een Mac met een PowerPC G4, en welke factoren zullen de prestaties beïnvloeden? (9 berichten)

Why the "rebate hassle"? Mensen die hun iPhone gekraakt hebben om zo met een andere aanbieder dan AT&T in zee te gaan, zijn mogelijk niet in staat om te profiteren van de recente $100-tegoedbon voor diegenen die hun iPhone al vroeg hebben aangeschaft. (4 berichten)

iPhoto 7 Fills Glaring Holes -- Het artikel van Adam over de veranderingen in iPhoto 7 heeft vragen en opmerkingen opgeleverd over de nieuwe methode voor het sorteren van foto's aan de hand van Gebeurtenissen. (13 berichten)

Deciding Between the iPhone and iPod touch -- Als we kijken naar de mogelijkheden van deze apparaten, kunnen ze dan ook de aantekeningen- en agendafunctie van Palm-organizers al vervangen? (1 bericht)

PowerBook G4 and combo drives -- Een lezer heeft hulp nodig. Hij wil een externe harde schijf (die voorheen in een Powerbook zat) op zijn bureaublad laten verschijnen. (3 berichten)

why the ipod touch/ipod-classic? De iPod classic heeft een enorme opslagcapaciteit en de "oude" iPod-interface. De iPod touch heeft een relatief kleine opslagcapaciteit, maar is uitgevoerd met hetzelfde nieuwe aanraakscherm als de iPhone. Zouden de beste eigenschappen van beide iPods niet samen kunnen gaan in een iPod met aanraakscherm én een enorme harde schijf? (3 berichten)

Downloading iTunes 7.4.2 -- De pogingen van Apple om het downloaden van iTunes makkelijker te maken voor zowel Mac- als Windowsgebruikers maakt het moeilijker voor sommige lezers om de juiste versie te downloaden. (7 berichten)

LaunchBar -- Een LaunchBar-sneltoets voor het oproepen van website-URLs is zo goed als verborgen, maar kan juist heel krachtig zijn - als je jezelf er aan kunt wennen om hem te gebruiken. (4 berichten)

Safari 3.0.3, RSS Feeders, and Article length -- Een lezer probeert Safari 3 de instelling voor de lengte van een artikel bij het lezen van RSS-berichten te laten onthouden, maar het werkt niet. Kan er iemand helpen? (1 bericht)

Powering Datacenters -- Een idee om de efficiëntie van energie-slurpende datacentra te verhogen is het gebruik van gelijkstroom (in plaats van de meer gebruikelijke omzetting van wisselstroom naar gelijkstroom), maar het slaat niet aan. Waarom niet? (6 berichten)

Using Mail -- Een suggestie voor het apart houden van twee POP-emailaccounts met behulp van Apple Mail. (2 berichten)

Backing up as files get bigger -- De bestanden van iMovie, iPhoto en iTunes nemen alsmaar toe in grootte. Wat is dan de beste manier om een back-up te maken van al die extra gegevens? En maken grote bestanden een verschil? (1 bericht)

Bladwijzer bij: del.icio.us | digg | reddit | Slashdot | Yahoo! MyWeb


Dit is TidBITS, een gratis wekelijkse technologie-nieuwsbrief met recent nieuws, bekwame analyse, en grondige besprekingen voor de Macintosh- en internet-gemeenschappen. Geef het gerust door aan je vrienden; beter nog, vraag of ze een abonnement willen nemen!
Niet-winstgevende en niet-commerciële publicaties en websites mogen artikelen overnemen of een link maken als de bron duidelijk en volledig vermeld wordt. Anderen gelieve ons te contacteren. We kunnen de precisie van de artikelen niet garanderen. Caveat lector. Publicatie-, product- en firmanamen kunnen gedeponeerde merken zijn van hun ondernemingen.
Copyright 2007 TidBITS; reuse governed by this Creative Commons License.

Vorige aflevering | Search TidBITS | TidBITS Homepage | Volgende aflevering