Vorige aflevering | Search TidBITS | TidBITS Homepage | Volgende aflevering

TidBITS#707/24-Nov-03

Welk gereedschap moet je gebruiken om een corrupte harde schijf te repareren? Disk expert David Shayer deed gedetailleerde tests met DiskWarrior, Norton Utilities, Drive 10, DiskGuardian en Schijfhulpprogramma - en welk programma denk je dat gewonnen heeft? Adam brengt ons details over de nieuwste Take Control e-boek updates en systeemveranderingen. In de nieuwssectie aandacht voor de 20-inch iMac en de snellere Power Mac G5s, de laatste veiligheidsupdate, en Tokens van Creo, een oplossing voor het overbrengen van bestanden. TidBITS neemt volgende week vrij vanwege het Thanksgiving-feest in de VS - tot in december!

Onderwerpen:

Copyright 2003 TidBITS: Reuse governed by Creative Commons license
<http://www.tidbits.com/terms/> Contact: <[email protected]>

-> Denk je dat TidBITS interessant is voor <-
-> je vrienden, kennissen, collega's? Geef <-
-> hen de tip zich ook GRATIS te abonneren <-
-> of stuur deze aflevering naar hen door! <-

Je kunt je gratis abonneren op de Nederlandse afleveringen van TidBITS door een (blanco) mailtje te sturen naar: [email protected]. Je krijgt deze dan per e-mail toegestuurd.
Om je abonnement op te zeggen, kun je een mailtje sturen naar: [email protected].

Deze editie van TidBITS werd gedeeltelijk gesponsord door:

De Nederlandse editie van TidBITS is een letterlijke vertaling van de oorspronkelijke Engelse versie. Daarom is het mogelijk dat een deel van de inhoud niet geldt in bepaalde landen buiten de USA.

Dit nummer werd uit het Engels vertaald door:

Verder werkten mee:

Hoe je ons kunt bereiken kun je lezen op:
<./tidbits-nl/contact.html>

MailBITS/24-Nov-03

[vertaling: TK]

Volgende aflevering 8 december 2003 -- Volgende week maken we wat extra tijd vrij voor onze familie en vrienden tijdens de Thanksgiving-vakantie hier in de VS. Ik ben van plan de meeste dagen verder TidBITS Talk te modereren, op een paar dagen rond Thanksgiving zelf na, en we zullen tijdens de extra tijd ook onze jaarlijkse geschenkaflevering samenstellen. De volgende aflevering van TidBITS mag je verwachten tegen 8 december 2003, en voor wie gaat meefeesten: veel plezier! [ACE]

Stuur je geschenkideeën voor 2003 -- We zijn geen voorstander van reclame voor Kerstaanbiedingen vlak na Halloween, maar nu is het opnieuw een goed tijdstip om beginnen na te denken over het jaarlijkse spektakel van consumentenvertrouwen. Voor ons bij TidBITS betekent dat het delen van de beste geschenkideeën van lezers in onze traditionele geschenkaflevering, die je in de tweede week van december mag verwachten. Vertel ons met welke geschenken jij je vrienden en familie zult verrassen, of wat je zelf graag zou krijgen. Net zoals de vorige jaren vragen we ook om ideeën in TidBITS Talk - suggesties zijn dus welkom op <[email protected]>. We hebben al threads gestart voor specifieke categorieën, en onderaan elk bericht in het TidBITS Talk Web-archief staat een "Respond (via email)"-link (lees de Hot Topics in het TidBITS Talk-artikel op het eind van deze aflevering voor rechtstreekse links). Zoals altijd stel je slechts een product of idee per bericht voor, en geef je de reden waarom je het aanraadt. Vergeet de url of andere vereiste contactinformatie niet, en niet je eigen producten aanraden. Stel liever ook geen dingen voor die we andere jaren al hebben gehad. Bedankt! [ACE]

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=active>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbiss=560>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbiss=609>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbiss=659>

Apple lanceert 20-inch iMac -- Net op tijd voor de feestdagen heeft Apple een nieuwe versie van de lcd-iMac uitgebracht met een 20-inch lcd-scherm met een resolutie van 1680 x 1050 pixels. Het scherm is ook helderder dan de kleinere modellen en heeft een hogere contrastverhouding. Voor het overige is de 20-inch iMac identiek aan de 17-inch iMac, met een 1.25 GHz PowerPC G4-processor, 256 MB RAM, 80 GB harde schijf, SuperDrive, en alle gebruikelijke aansluitingen. Een interessant verschil met de 17-inch iMac: de 20-inch iMac weegt 18,2 kg, zo maar eventjes 7,8 kg meer dan 17-inch iMac (10,4 kg). De nieuwe 20-inch iMac is onmiddellijk verkrijgbaar voor $2200 in de standaardconfiguratie, met alle gebruikelijke opties. De prijs van de 15-inch iMac blijft $1300 en die van de 17-inch iMac $1800. [ACE]

<http://www.apple.com/imac/>
<http://www.apple.com/imac/graphics.html>

Apple lanceert 1,8 GHz Dual Processor G5 -- Apple heeft een nieuw model van de Power Mac G5 gelanceerd, de 64-bits minitorencomputer voor professionele en high-end Macintosh-gebruikers. Het nieuwe model heeft twee 1,8 GHz PowerPC G5-processors (elk met een 900 MHz frontside bus) en is verkrijgbaar vanaf $2500. De nieuwe systemen passen in het middensegment van het G5-gamma van Apple en nemen daar de plaats in van de configuratie van $2400 met één enkele 1,8 GHz processor. Verder is er niets veranderd aan de specificaties voor de Power Mac G5's, behalve dat ze nu allemaal met Mac OS X 10.3 Panther worden geleverd. (Voor meer informatie over de veranderingen in de Power Mac G5-architectuur in vergelijking met de vorige systemen, zie "Apple kondigt de 64-Bit Power Mac G5 aan" in TidBITS-685.) Apple heeft echter de instapprijs van het 1,6 GHz-systeem met één processor met $200 verlaagd tot $1800. Het nieuwe dual-processor-model speelt in op de voordelen van de multiprocessormogelijkheden van Mac OS X, vooral dan bij processorintensieve toepassingen zoals video en mediaproductie. [GD]

<http://www.apple.com/powermac/>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbart=07241>

Beveiligingsupdate 2003-11-19 helpt Panther, Jaguar -- Apple heeft vorige week enkele updates uitgebracht via Programmatuurupdate, waarmee Mac OS X 10.2.8 Jaguar en Mac OS X 10.3.1 Panther nu qua beveiliging op hetzelfde niveau staan. Beveiligingsupdate 2003-11-19 verbetert OpenSSL-beveiliging en verhelpt een potentieel probleem met applicaties van derden die met een afdrukbibliotheek werken. Bij Macs die onder Jaguar draaien lost de beveiligingsupdate ook problemen op met Mail, QuickTime for Java, Bestandsdeling, en enkele andere zwakke plekken die al in de eerste release van Mac OS X 10.3 Panther werden verstevigd (zie "Security Update 2003-10-28 uitgebracht" in TidBITS-704). De update voor Jaguar is een download van 4,6 MB; de update voor Panther is een download van 1,3 MB. [JLC]

<http://docs.info.apple.com/article.html?artnum=120278>
<http://docs.info.apple.com/article.html?artnum=120277>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbart=07418>

Creo maakt bestanden delen makkelijker met tokens -- Vindt je het delen van bestanden via e-mail ook altijd zo frustrerend? Zoals we hebben voorspeld wordt e-mail minder en minder betrouwbaar door servers die onder de enorme ladingen spam bezwijken en slechte filters, en in verband met het delen van bestanden, door problemen met coderingsformaten en beperkingen op de grootte van bijlagen. Creo, de makers van het programma Six Degrees voor het beheer van op e-mail gebaseerde werkgroepen, stelt nu een alternatief voor met de naam Tokens (voor Mac en Windows). In plaats van je enorme Keynote-presentatie in je e-mailbericht naar verscheidene mensen op te nemen, maak je met de Tokens Creator ($50) een "token" van enkele kilobytes dat verwijst naar een gecomprimeerde en gecodeerde versie van het Keynote-bestand op je harde schijf. Wanneer je adressanten jouw token ontvangen, openen ze het in de gratis Token Redeemer door te dubbelklikken, waarna de presentatie van jouw computer wordt opgehaald. Om het bestand te sturen moet je computer ingeschakeld en met het Internet verbonden zijn; als er andere netwerkbelemmeringen (zoals een firewall) tussen de ontvanger en je computer zijn, haalt Token Redeemer het bestand automatisch op via de Tokens-relaisdienst van Creo (goed voor maximaal 5 GB per maand). Na een basisinstallatie aan beide kanten is geen verdere setup vereist, en hoeft niemand zich nog zorgen te maken over gebruikersaccounts of wachtwoorden. Creo biedt ook een Tokens Server ($600), met 10 licenties voor Token Creator, die als bestandenserver voor alle licenties werkt. Tokens is ongetwijfeld een 1.0-product, maar het is interessant, en zou wel eens een belangrijke rol kunnen gaan spelen bij het eenvoudiger versturen van bestanden. [ACE]

<http://www.creo.com/tokens/>

Meer Take Control updates

door Adam C. Engst <[email protected]>
[vertaling: DPF]

Onnozel van ons. We dachten dat de hele boel in rustiger vaarwater zou komen na de oorspronkelijke uitgave van "Take Control of Upgrading to Panther" van Joe Kissell en de daaropvolgende 1.1 update, twee weken nadat Panther werd uitgebracht. We zijn daarentegen nog steeds hard aan het werk, en bestellingen voor de boeken blijven komen doordat meer en meer mensen horen van Take Control door middel van bijvoorbeeld Apple eNews en een aantal nieuwsbrieven van gebruikersgroepen.

Update van "Take Control of Customizing Panther" -- Het belangrijkste nieuws is dat we de 1.1 update hebben uitgebracht van "Take Control of Customizing Panther" van Matt Neuburg. We zijn erg tevreden over deze update, omdat hij veranderingen en toevoegingen bevat die het boek brengt waar we de Take Control serie willen hebben. Het boek is nu meer dan twee keer zo lang en telt 47 pagina's (was 22), en we hebben de aandacht min of meer verlegd naar een meer concrete verzameling taken die uitgevoerd kunnen worden om zo Panther aan je wensen aan te passen.

<http://www.tidbits.com/takecontrol/panther/customizing.html>

Nieuwe onderdelen zijn bijvoorbeeld een bespreking van een aantal third-party gereedschappen om Panther aan te passen, een onderdeel dat zich bezig houdt met hoe je de zogenaamde Voorzieningen ('Services') beter kunt beheren, drie manieren om je internethulpprogramma's in te stellen en kleine trucs voor Safari en Terminal. Verder voegden we een paragraaf toe over de basale aanpassingen met gebruikmaking van Systeemvoorkeuren en Finder-voorkeuren, omdat we merkten dat veel mensen weinig (misschien wel geen) ervaring hadden met Mac OS X.

In overeenstemming met de feedback die we ontvingen na het publiceren van de update voor het boek van Joe, voegden we interne links toe naar de Changes in Version 1.1 paragraaf, zodat je snel naar de nieuwe onderdelen kunt springen. Verder voegden we een tip toe over welke pagina's grotendeels gelijk bleven zodat mensen alleen de veranderde pagina's hoefden uit te printen; Matt voegde echter zo veel toe dat de meeste pagina's anders zijn. Een tip voor het maken van afdrukken: in de Afdrukken dialoog kun je Lay-out kiezen in het Kopieën & Pagina's pop-up menu, en kies dan voor 2 uit het Pagina's per Vel pop-up menu. Kies daarna nog voor Single Hairline uit het Border pop-up menu; het grote lettertype wat we gebruikten zorgt ervoor dat de pagina's er nog goed uitzien als je ze verkleint afdrukt.

Omdat onze stelling is dat de vroege kopers beloond moeten worden, en bovendien omdat ons doel is dat onze gebruikers de best mogelijke ervaring krijgen, hebben we een e-mail gestuurd naar bijna iedereen die de 1.0 versie kocht waarin stond hoe ze de 1.1 versie gratis kunnen krijgen.

Waarom bijna iedereen? Wanneer je je bestelling plaatst via eSellerate (zie onder) is er een checkbox met als titel "Send me information about product updates and offers." We kunnen op dit moment de tekst van deze checkbox niet aanpassen, maar het gevolg is dat wanneer je het uitschakelt we je geen mail kunnen sturen over de gratis update. Als dat van toepassing is op jou kun je een e-mail sturen naar <[email protected]> waarna we je zullen laten weten hoe je de update kunt krijgen en je vervolgens toevoegen aan de lijst.

Verder kun je ons een e-mail sturen wanneer je niet zo'n bericht hebt ontvangen doordat onze mail niet door de domme spam-filters kwam van je ISP. Ook dan zullen we je deze informatie sturen. We moeten wel zeggen dat dit veel extra werk genereert voor ons, dus wees er alsjeblieft zeker van dat we je mail kunnen sturen op het adres wat je opgeeft als je een bestelling plaatst.

Veranderingen in het bestelsysteem -- We proberen nu het systeem van eSellerate uit voor het uitvoeren van de bestellingen. Hoewel we in het algemeen geen problemen hadden met Kagi bleek wel dat het beheren van ons merchant account daar veel tijd en energie kostte die we beter konden besteden aan de redactie van ons werk. Bovendien lijkt eSellerate prima te werken en een groot voordeel is je meteen kunt downloaden vanaf het laatste scherm, in plaats van te wachten op de nota die je per e-mail ontvangt.

Doordat onze downloads nu ook fysiek bij eSellerate geplaatst zijn kunnen we ook af van de versleutelde archieven met wachtwoorden in StuffIt Expander. Dit proces bleek namelijk onverwacht lastig. We comprimeren nog steeds onze PDF-bestanden omdat veel webbrowsers PDF-bestanden in een venster tonen in plaats van ze te downloaden voor later gebruik. Om de zaken eenvoudiger te maken voor mensen die bijvoorbeeld op het werk een Windows-machine gebruiken en onze boeken daar afdrukken, gebruikten we StuffIt Deluxe om een Zip-archief aan te maken dat door iedere recente versie van StuffIt Expander uitgepakt zou moeten kunnen worden. Degenen die downloaden met Safari in Panther zullen het Zip-archief automatisch uitgepakt zien worden zonder dat StuffIt Expander gestart hoeft te worden.

Nieuwe e-boeken in de maak -- Hoewel het onderhouden van de twee bestaande uitgaven de meeste energie heeft gekost, hebben we twee nieuwe boeken in de planning: "Take Control of Sharing Files in Panther," door Glenn Fleishman en "Take Control of Users & Accounts in Panther," door Kirk McElhearn. Je kunt meer over deze uitgaven lezen op de Take Control thuispagina; er komen bovendien nog meer uitgaven aan.

<http://www.tidbits.com/takecontrol/>

Schijfreparatie schermutselingen

door David Shayer <[email protected]>
[vertaling: JG, PEP, LVC, GH, MSH, EV, EB]

Sommige dingen zijn onvermijdelijk. De dood, belasting, en het vastlopen van harde schijven. Op een dag wil je een belangrijk bestand openen, en krijg je alleen een foutmelding. Of misschien ontdek je dat een hele map verdwenen is. Erger nog, misschien start je Mac niet meer op vanwege een of andere schijfcorruptie.

Gelukkig heb je een volledige back-up van je data, dus je zet gewoon de vermiste gegevens terug en je kunt weer aan het werk. Wat? De laatste keer dat je een back-up maakte was tijdens de regering van Reagan?

Voorkomen is beter dan genezen, dus het effectiefste schijfherstelprogramma is eigenlijk betrouwbaar back-upgereedschap. Mijn favoriet is Dantz's Retrospect. Maar welk back-upprogramma je ook kiest, je moet het regelmatig gebruiken zodat je een recente back-up hebt als je harde schijf naar de hemel gaat. (Zie de TidBITS artikelenserie, "Heb je vandaag een back-up gemaakt?" voor meer details over een goede back-upstrategie.)

<http://www.dantz.com/>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbser=1041>

Toch, zoals velen van ons liever afvallen door een magische pil te slikken dan door een dieet en training, repareren we liever een corrupte schijf met een schijfherstelprogramma dan te restaureren van een back-up, zelf wanneer een recente back-up beschikbaar is. Het kan vele uren duren om van een back-up te restaureren, terwijl een goed schijfherstelprogramma minder belangrijke schijffouten vaak in minuten kan repareren.

Sommige van de favoriete schijfherstelprogramma's in de Macintosh-wereld zijn recente opgewaardeerd, en hier vergelijk ik het Norton Disk Doctor gereedschap in Symantec's Norton Utilities 8.0 ($100), Alsoft's DiskWarrior 3.0 ($80), Micromat's Drive 10 1.1.4 ($70), SubRosaSoft's DiskGuardian 2.2 ($70), en Apple's Schijfhulpprogramma (gratis). Hoewel deze programma's een aantal ongelijke kenmerken hebben, concentreer ik op hun schijfreparatietaken in Mac OS X. Ik besloot Prosoft Engineering's Data Rescue X niet mee te laten doen, omdat het bestanden naar een andere schijf restaureert en de beschadigde schijf zelf niet repareert.

<http://www.symantec.com/nu/nu_mac/>
<http://www.alsoft.com/DiskWarrior/>
<http://www.micromat.com/drive_10/drive_10_introduction.html>
<http://www.subrosasoft.com/>
<http://www.prosoftengineering.com/products/data_rescue.php>

De gebruikersinterface en andere kenmerken van een schijfherstelprogramma zijn een bijkomstigheid, omdat tijdens een ramp slechts een ding belangrijk is: krijg ik mijn gegevens terug? Laten we ons dus concentreren op de kern van de zaak: wat zijn de meest voorkomende schijffouten, en welk schijfherstelprogramma kan je huid redden wanneer je last hebt van schijfcorruptie?

Naar mijn ervaring zijn er drie soorten schijfproblemen: hardwareproblemen, slechte sectoren, en beschadigde directories. Na een korte inventarisatie van hoe je deze programma's opstart, gegeven het feit dat je een actieve opstartschijf in Mac OS X niet kunt repareren, kijk ik naar ergste probleem - hardwarefalen, daarna bekijk ik de softwarefouten en de prestaties van de schijfherstelprogramma's.

Klaar voor de start -- Een nadeel van Mac OS X is dat het niet veilig is om met een schijfherstelprogramma de opstartschijf te controleren. Desondanks en terwijl Apple officieel laat weten dat het controleren van de opstartschijf niet wordt ondersteund staan Norton Disk Doctor en DiskGuardian allebei het controleren van de opstartschijf toe, hoewel ze er tegen waarschuwen. Zelf vind ik het gevaarlijk om onder Mac OS X met de opstartschijf te gaan rommelen en ik raad je aan dat niet te doen.

Gelukkig is er een eenvoudige oplossing. Herstart in 'single user mode' door Commando-S ingedrukt te houden terwijl je de Mac opstart. In de 'single user mode' kom je dan terecht in de commandoregel versie van Mac OS X, zonder vensters en zonder muis. Typ "fsck -y" om de opstartschijf te controleren (en zo nodig te herstellen), daarna herstart je de Mac door "reboot" in te typen (zonder de apostrofs, voor beide commando's). Schijfhulpprogramma (Disk Utility) en fsck gebruiken allebei dezelfde motor, dus het draaien van fsck in single user mode doet exact hetzelfde als het draaien van Schijfhulpprogramma.

Als je niet op je gemak bent met de commandoregel, zelfs niet met twee commando's, is er een alternatief. Als je je Mac opstart met de Mac OS X Installer CD kun je daar Schijfhulpprogramma kiezen. Bij het eerste scherm van de Installer kies je Open Schijfhulpprogramma in het Installer menu.

En die andere schijfherstelprogramma's dan? Behalve DiskGuardian (tenminste nu, maar een nieuwe versie is verwacht) hebben ze allemaal een bootable CD. Stop de CD erin, zet je Mac aan, druk de C-toets in en dwing zo de computer om vanaf de CD op te starten. Als je harde schijf zo beschadigd is dat je computer zelfs niet meer wil opstarten zijn bootable CD's een vereiste.

't is dood, Jim -- Laten we eens kijken naar wat er zoal verkeerd kan gaan. Hardwareproblemen kunnen het resultaat zijn van uitgebrande elektronica op de controller board van de schijf of van mechanische problemen van de koppen of van de arm. Soms is er een probleem met het consistentvet waardoor de schijf niet meer wil draaien of de leesarm niet meer beweegt, dan heb je een probleem dat bekend staat als "sticktion."

Deze problemen worden veroorzaakt door het laten vallen van een schijf, defecte onderdelen, statische ontladingen of zelfs gewoon ouderdom. Veelal verschijnt de hele schijf niet eens op je Bureaublad. Wat betreft de schijfherstelprogramma's kan Drive 10 hardware fouten constateren met een "Unit Ready" test, die doet precies wat je denkt. Drive 10 vraagt de schijf "Are you ready?" en de schijf antwoordt "No." Deze test is handig om hardwareproblemen te bevestigen die jij al vermoedt.

Laten we hopen dat er geen essentiële gegevens op die dode schijf staan. Geen enkel softwareprogramma kan een schijf met hardwareproblemen herstellen. Als die gegevens voor jou van levensbelang zijn is de enige optie een gegevensherstelbedrijf zoals DriveSavers. In mijn ervaring zijn zij professioneel, competent en duur. (Kijk ook naar Jeff Carlson's verslag in "DriveSavers Komt Ter Hulp" in TidBITS-495.)

<http://www.drivesavers.com/>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbart=05530>

Verlengde garantie -- Als je schijf een hardwarefout geeft, zul je waarschijnlijk zo snel mogelijk het garantiebewijs en je ontvangstbewijs opzoeken. Geef de moed niet op als de garantie van je computer of je externe harde schijf is verlopen. Vele harde schijven, ook die in je computer, zijn meestal ook gedekt onder een langer geldende garantie van de OEM (original equipment manufacturer), het bedrijf dat dit apparaat echt bouwde. Als je het omhulsel kunt en wilt openen en het defecte mechanisme eruit haalt, kun je gebruik maken van deze garantie.

Hier komt de truc. Hoewel je de computer bij Apple kocht, of de schijf bij VST, toch maken deze bedrijven geen harde schijven. Je schijf was waarschijnlijk gemaakt door IBM, Seagate, Maxtor, HP, Western Digital, of een andere schijvenmaker. Deze bedrijven geven dikwijls een eigen garantie op hun schijven, die dikwijls de garantie van je Mac of harde schijf overtreft in tijdsduur. Schijfgaranties kunnen twee jaar duren of sommige tot vijf jaar. Beter zelfs, als je het ontvangstbewijs kwijt bent zal het bedrijf soms aan de hand van het serienummer kunnen nagaan of de garantie nog geldig is.

Zowel HP als IBM hebben voor mij schijven vervangen, zonder ontvangstbewijs, enkel na controle van het serienummer. Nog leuker, IBM maakt geen 14 GB schijven meer, daarom vervingen ze er een door een 20 Gb schijf.

Slim hoor! -- Sommige moderne harde schijven beschikken over SMART, wat staat voor 'Self-Monitoring, Analysis, and Reporting Technology'. Oorspronkelijk ontworpen door IBM, zullen met SMART uitgeruste schijven voortdurend diagnoses uitvoeren op variabelen als schijftemperatuur, opstarttijd, en hoe precies de leeskoppen op hun plaats neerkomen. Bij afwijkingen van deze fysieke specificaties, kan SMART sommige types van schijfproblemen voorspellen voordat ze plaatsvinden, en geven ze je de tijd tijdig je gegevens te kopiëren of een nieuwe schijf te kopen.

Spijtig genoeg hebben de meeste harde schijven geen mogelijkheid een op komst zijnde ramp aan te kondigen; hiervoor heb je een programma nodig dat de SMART statistieken leest. Zowel DiskWarrior als DiskGuardian kunnen de schijf regelmatig ondervragen en je verwittigen als ze problemen vaststellen.

SMART werkt goed als je een fabricagefout vindt die langzaam verergert, omdat je de tijd krijgt je data naar een andere schijf te verhuizen. SMART helpt je echter niet tegen een enkele slechte sector of een corrupte directory, en nog minder bij catastrofale hardwareproblemen. Aangezien ik geen schijf heb met problemen op komst, kon ik de SMART-mogelijkheden van DiskWarrior en DiskGuardian niet testen.

Ongezonde sectoren -- Nu is het tijd om van de pure hardwareproblemen te gaan naar de problemen die ofwel fysiek (hardware) of logisch (software) kunnen zijn. Schijven zijn opgedeeld in sectoren, die elk gewoonlijk 512 bytes aan gegevens kunnen bevatten. Er zijn twee soorten problemen die tot slechte sectoren kunnen leiden: 'harde' fouten of 'zachte' fouten.

'Harde' fouten worden veroorzaakt door fysieke schade aan het schijfoppervlak. Het laten vallen van de schijf of fabricagefouten zijn de meeste voorkomende oorzaken van 'harde' fouten. Hoewel er geen mogelijkheid is deze te herstellen, kunnen ze wel "opgevangen" worden door "het buiten dienst stellen" van de slechte sector. Schijven houden een kleine hoeveelheid vervangsectoren in reserve; als er een harde fout optreedt, zal de controller de slechte sector buiten dienst stellen en vervangen door een van de reservesectoren.

Hoe kunnen deze slechte sectoren vervangen worden? SCSI harde schijven hebben een bevel - "reassign" - voor het buiten dienst stellen van een slechte sector. Op pre-SCSI schijven was enkel een 'low-level' formattering de oplossing van dit probleem.

Vele moderne schijven, waaronder de meeste interne ATA-, FireWire-, en USB-schijven, springen automatisch over de sectoren met harde fouten als deze sectoren herschreven dienen te worden. Dit helpt, maar als er gegevens op deze sector staan, zullen de programma's deze niet succesvol kunnen lezen, wat problemen schept en ze moeilijk te vervangen maakt. De schijf wissen met Apple's Schijfhulpprogramma vervangt alle slechte sectoren, als je de optie "Zero all data" selecteert.

Hoe zit het met 'zachte' fouten? Buiten de 512 bytes met gegevens die elke sector kan bevatten, hebben ze in enkele bijkomende bytes een foutcorrectiecode (ECC). Als de sector wordt beschreven, berekent de controller het ECC en bewaart deze. Als het bestandssysteem later deze sector leest, controleert ze deze met het ECC, voor zekerheid op niet-corruptie van de gegevens. Als het ECC niet overeenkomt met de gegevens, wordt dit een 'zachte' fout genoemd. Het schijfoppervlak is in orde, maar de gegevens op deze sector zijn vertroebeld.

'Zachte' fouten kunnen voorkomen als een schijf teveel bewogen wordt of als de stroom uitvalt tijdens het beschrijven ervan, beiden kunnen een sector half beschreven achterlaten. Grote magneten (zoals van electrische motoren) kunnen ook rampzalige gevolgen hebben op de gegevens. Zoals met 'harde' fouten, worden 'zachte' fouten op moderne schijven automatisch verholpen zodra de sector overschreven wordt.

Slechte sectoren detecteren - Norton Disk Doctor, DiskGuardian en Drive 10 (maar DiskWarrior en Schijfhulpprogramma niet) claimen dat ze slechte sectoren detecteren, door gebruik te maken van een test die of "defecte media check" heet, of een "oppervlakte scan.". Door gebruik te maken van een speciaal programmaatje dat 'zachte' fouten creëert op schijven, heb ik elk programma getest.

Ofschoon Norton Disk Doctor claimt dat het in staat is om slechte sectoren te vinden en te repareren, detecteerde de media check niet de slechte sectoren op mijn testschijf, en gaf het dus een foutieve gezondheidsverklaring.

DiskGuardian detecteerde de slechte sectoren, maar het duurde verscheidene uren om een volledige test te doorlopen. Helaas werd niet gemeld welke bestanden de slechte sectoren gebruikten, dus ik kon op geen enkele manier zien welke bestanden beschadigd waren en welke dus teruggehaald moesten worden van een back-up. In DiskGuardian ontbreekt de mogelijkheid om slechte sectoren te repareren.

Net als DiskGuardian detecteerde Drive 10 de slechte sectoren, maar gaf ook niet aan welke bestanden beschadigd waren. Drive 10 rapporteerde nogal verwarrend dat het de schade kon herstellen maar ik kon nergens vinden waar ik daartoe opdracht kon geven. De technische ondersteuning van Micromat bevestigde dat de rapportage niet goed was; Drive 10 kan de slechte sectoren die het vindt niet repareren. Dat is jammer, omdat Drive 10 de slechte sectoren zou kunnen repareren door er alleen maar nullen op weg te schrijven.

Hoewel Schijfhulpprogramma niet kan scannen op slechte sectoren, kan het op moderne harde schijven slechte sectoren repareren als je de schijf wist met de optie "Zero all data" geselecteerd.

Alle programma's moet ik het predikaat onacceptabel geven qua omgang met slechte sectoren. Zelfs de twee die slechte sectoren konden detecteren konden net als de rest niet aangeven welke bestanden dat betrof, waardoor je niet kunt nagaan welke bestanden je terug zou moeten halen van een back-up. Alleen Schijfhulpprogramma kon met succes de slechte sectoren repareren, ten koste van het wissen van de hele harde schijf.

Loop even door de Gouden Gids -- We hebben nu gekeken naar pure hardwareproblemen en slechte sectoren, wat harde en zachte fouten kunnen zijn, en tot dusverre hebben de hulpprogramma's niet veel geholpen. Het wordt tijd om over te stappen naar problemen die alleen softwarematig bestaan, het meest algemene type zijn de fouten in de 'directory', waarin de bestanden en mappen op de harde schijf worden bijgehouden. In het geval van problemen met de directory is er niets mis met het mechanisme van de harde schijf of de oppervlakte daarvan; in dat geval is de informatie van de directory die noodzakelijk is om je gegevens te lokaliseren op de harde schijf simpelweg verminkt. Vaak zijn de gegevens intact, als je ze maar kunt vinden.

Even een zijsprong, mensen met belangrijke gegevens gebruiken soms gespiegelde schijven of RAID constructies, die zeer betrouwbaar elke byte van de harde schijf dupliceren op een back-upschijf. Als de eerste schijf een hardwarestoring krijgt of een slechte sector ontwikkelt, kan de back-upschijf je dag goedmaken. Maar het moet wel gezegd worden dat deze strategie geen enkele bescherming biedt tegen beschadigingen van de directory. Dat komt doordat de RAID alle gegevens kopieert naar de back-upschijf ongeacht of de gegevens nu wel of niet correct zijn, wat tot gevolg kan hebben dat zowel de gewone harde schijf als de back-upschijf corrupte gegevens bevatten. Ik mag dan op je moeder lijken die zegt dat je je groenten op moet eten, maar de beste bescherming is echt een regelmatige back-up.

De meest voorkomende oorzaak van schade aan de directory zijn crashes. Als de computer crasht als er een bestand wordt aangemaakt of opgeslagen, en dus maar deels naar de harde schijf is weggeschreven, zal de directory inconsistente informatie bevatten. Mac OS X crasht veel minder dan Mac OS 9, maar directory corrumperende crashes komen nog steeds voor. Zowel Mac OS 9 als Mac OS X kijken de opstartschijf automatisch na als zich een crash voordoet, wat het optreden van schijfschade behoorlijk vermindert.

Een nieuwe mogelijkheid in Mac OS X 10.3 Panther, 'journalled file system' (bestandssysteem met logboek), zou fouten in de directory nog meer moeten voorkomen. Je kunt het instellen in Schijfhulpprogramma, en het staat meestal aan voor schijven waar je Panther op installeert. Het werkt als volgt: Voordat het bestandssysteem de directory verandert, laat het een berichtje op schijf achter wat zegt, "Ik ga dit veranderen in de directory." Dan voert het bestandssysteem de verandering door, en als het klaar is wordt het briefje verwijderd. Als het bestandssysteem ooit een incompleet bericht vindt tijdens het opstarten, weet het dat er iets vervelends gebeurd is en "draait" het de directory terug naar de voorgaande staat. Je zult je laatste verandering kwijtraken maar de directory ondervindt geen enkele schade.

Andere oorzaken van beschadigde directories omvatten programma's met bugs die slechte data wegschrijven naar schijf, die 'cached data' overschrijven die staat te wachten om weggeschreven te worden, en bugs in het bestandssysteem zelf. De eerste twee zijn onder Mac OS X minder waarschijnlijk dan onder Mac OS 9 door andere bestandsprivileges en geheugenbescherming. Bugs in het bestandssysteem zijn extreem zeldzaam, maar zijn in het verleden wel eens opgetreden.

Het is de moeite waard om op te merken dat schade aan de directory niet altijd meteen naar voren treedt. Een beschadigde schijf kan goed lijken te werken, maar regulier gebruik kan kleine fouten tot serieuze problemen laten groeien. De meeste problemen aan de directory zijn makkelijk te repareren als ze snel ondervangen worden, maar het wordt moeilijker zo niet onmogelijk om het na enige tijd nog te repareren. Daarom is het automatisch nakijken en repareren van opstartschijven na het opstarten zo belangrijk, en essentieel om aan te laten staan in het regelpaneel Algemeen onder Mac OS 9 (de schijfcontrole is niet optioneel in Mac OS X).

Om te testen hoe de schijfherstelprogramma's zich hielden bij verschillende typen fouten in de directory maakte ik een image van een HFS+ schijf, kopieerde er een assortiment bestanden en mappen naar toe en gebruikte een lowlevel disk-editor om de structuren van de directory te beschadigen. Ik dupliceerde het beschadigde 'disk image' en liet elk programma los op z'n eigen kopie. Elk programma repareerde een identieke schijfafbeelding met identieke schade.

Fouten spreken boekdelen -- Voor mijn eerste test begon ik met een relatief eenvoudige fout in de volume bit map, ook bekend als het allocatiebestand. Volume bit map gaat na welke blokken op de schijf bestanden bevatten en welke ongebruikt zijn. Alle vijf gereedschappen herstelden mijn beschadigde volume bit map gemakkelijk.

Vervolgens was schade aan de 'volume header' aan de beurt, dit gaat vitale informatie na van de betreffende schijf, zoals de hoeveelheid gebruikte en vrije ruimte en de locaties van de catalogus en het allocatiebestand. De volume header wordt bewaard aan het begin van de HFS+ partitie. Ik vlakte het kenmerk van de volume header uit, dit laat het systeem veronderstellen dat de volume header stuk is en weigert de schijf te gebruiken. Gelukkig bewaart het bestandssysteem een back-up van de volume header op het eind van de schijf; begrijpelijk heeft dit de naam 'alternate volume header'. Al onze vijf gereedschappen repareerden de schijf met succes, al konden Drive 10 en DiskGuardian de naam van de beschadigde schijf niet uitvorsen.

Catalogus catastrofe -- De catalog b-tree spoort alle bestanden en mappen op de schijf op. Het is een vitaal onderdeel van de directory, en veel van mijn testen concentreren zich er op. De catalog is verdeeld in knooppunten, iedere knoop is onderverdeeld in records. De meeste records sporen een bestand of map op de schijf op, sommige bevatten echter verwijzingen of indexen, die door het bestand intern worden gebruikt voor het lokaliseren van bestanden en mappen.

Het eerste knooppunt in het catalog systeem is genoemd het hoofdknooppunt, dit verwijst naar andere sleutelknooppunten. Ik wiste het hoofdknooppunt. Norton Disk Doctor, DiskWarrior, en Drive 10 maakten correct een nieuw hoofdknooppunt; Bij Schijfhulpprogramma en DiskGuardian lukte het herstel niet. Wederom kon Drive 10 de naam van de beschadigde schijf niet bepalen.

Het hoofdknooppunt bevat tevens een schema dat bepaalt welke knooppunten in gebruik zijn en welke vrij zijn. Ik verminkte dit overzicht, maar mijn verminking stoorde geen van alle gereedschappen, ze herstelden allen het hoofdknooppuntoverzicht.

De knooppunten in de catalog zijn samengebundeld in een precies patroon van verbindingen. Horizontale verwijzingen verbinden knopen op eenzelfde niveau en verticale verbinden de niveau's. Het bestandssysteem steunt op deze links om bestanden en mappen te lokaliseren. Deze links beschadigde ik. Zoals het geval was bij wissen van het catalog hoofdknooppunt, repareerden Norton Disk Doctor, DiskWarrior, and Drive 10 deze links. maar Schijfhulpprogramma en DiskGuardian waren niet in staat om de links terug te herstellen.

Records van bestanden en mappen worden op alfabetische volgorde in de catalog opgeborgen. Ik herschikte deze records in willekeurige volgorde. Alle gereedschappen herstelden de alfabetische volgorde.

Sommige lettertekens, zoals de dubbele punt, zijn illegaal in de namen van bestanden en mappen. Onder normale omstandigheden belet het besturingssysteem je om illegale tekens te typen tijdens het bewaren of maken van een map, maar het is niet onaannemelijk dat bijzondere omstandigheden er eentje zou laten verschijnen. Ik herbenoemde een map met een dubbele punt door die direct in te voegen in het bestandsrecord van een map in de catalog. Met deze test beginnen de resultaten interessanter te worden. Schijfhulpprogramma en DiskGuardian ontdekten geen enkel probleem. Drive 10 merkte het illegale teken maar herstelde niets. Norton Disk Doctor en DiskWarrior herstelden het beiden correct door de dubbele punt te vervangen door een legaal teken.

Nog meer catalogus corruptie -- Elk catalog knooppunt eindigt met een map die terugverwijst naar de gegevens in dat knooppunt. Ik heb de map van één van die knooppunten beschadigd, hetgeen erg klinkt, maar het is nog steeds mogelijk om de gegevens van dat knooppunt te vinden door de grootte van ieder knooppunt te berekenen waardoor je het volgende knooppunt kunt vinden. Schijfhulpprogramma en Norton Disk Doctor realiseerden dat er een probleem was, maar konden het niet herstellen. Drive 10 en Disk Guardian identificeerden en herstelden beiden het probleem, maar verloren daarbij respectievelijk vijf en zes bestanden. Gedeeltelijke reparatie is niet altijd beter dan volledig falen, daar je zou denken dat de schijf met succes gerepareerd is en pas later - waarschijnlijk veel later - ontdekt dat enkele bestanden verloren zijn gegaan. Disk Warrior herstelde het catalog knooppunt fatsoenlijk.

Vervolgens veranderde ik een thread record van gegevens in een onbekend type record, hetgeen twee problemen veroorzaakt. Een thread record waar het bestandssysteem op vertrouwt was verdwenen en het werd geconfronteerd met een record van een onwettig type. Schijfhulpprogramma en Disk Guardian ontdekten de vervuiling maar konden het niet herstellen. Disk Warrior herstelde het probleem maar verloor daarbij enige data in een bestand. Alleen Drive 10 en Norton Disk Doctor lukten het om de gedane schade correct te herstellen.

Let wel: Disk Warrior plaatst ieder bestand waarvan het vermoedt dat het een probleem heeft in een map getiteld Rescued Items. In mijn tests bleken bijna al deze bestanden in orde. Deze benadering heeft het voordeel dat het duidelijk is welke bestanden mogelijk beschadigd zijn. Maar wanneer de Rescued Items map veel bestanden bevat, kan het erg vermoeiend zijn om deze te controleren en weg te stoppen. Norton Disk Doctor kan als optie aliassen naar beschadigde bestanden in een map plaatsen, een mogelijk grotere hulp. Echter in mijn tests werkte het niet. Norton Disk Doctor vernoemt ook de namen van beschadigde bestanden in het rapport.

Het belangrijkste aspect van een file record is de locatie van de gegevens van dat bestand op de schijf. Een van de ergste directoryschades die je kunt tegenkomen is wanneer twee bestanden tegelijkertijd dezelfde fysieke plaats op de schijf willen innemen. Verschillende hulpprogramma's verwijzen naar dit probleem als "overlappende extents" of "kruiselings verbonden bestanden." In het beste geval heeft één bestand het andere volledig overschreven, omdat dan in ieder geval één bestand juiste gegevens heeft, terwijl de gegevens van het andere volledig zijn verdwenen. In het ergste geval vlechten de twee bestanden op de een of andere manier elkaars gegevens hetgeen resulteert in dat beide onherstelbaar beschadigd zijn. ik verbond twee bestanden kruiselings waardoor ik zodoende de cataloguseenheid van het bestand beschadigde, alsmede het volumehoofd en de volumebitmap. Schijfhulpprogramma en Disk Guardian repareerden de Cataloguseenheden, de volumehoofden en de volumebitmap, maar ze scheiden eigenlijk de twee bestanden niet. Daarentegen herstelden Drive 10, Disk Warrior en Norton Disk Doctor de schade en de bestanden werden gescheiden. Het is belangrijk te realiseren dat de gegevens in het overschreven bestand niet konden worden hersteld, maar niet door het falen van een van deze programma's. Wanneer een bestand het andere overschrijft, heeft de ongelukkige geen enkele kans om deze ontmoeting te overleven.

Fragmentatie frustraties -- Een paar maanden geleden schreef ik een artikel voor TidBITS, waarin ik uitlegde waarom het defragmenteren van schijven meestal niet de moeite waard is (zie "Optimaliseren van disks is tijdverspilling" in TidBITS-686). Hoewel fragmentatie volkomen normaal en acceptabel is, vereist aanzienlijke fragmentatie aanvullende inhoudstructuren, en ook deze kunnen beschadigd raken en reparatie nodig hebben.

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbart=07254>

Ik gebruikte een speciaal programma om een schijf ernstig te fragmenteren, en dat bestanden in zoveel stukjes breekt dat het 'file record' in de 'catalog b-tree' ze niet allemaal bij kan houden. Het bestandssysteem reageert hierop door nieuwe 'records' in de 'extents b-tree' te schrijven om te helpen alle stukjes te volgen. De 'extents b-tree' is als de 'catalog b-tree', maar bestaat uitsluitend om te helpen sterk gefragmenteerde bestanden bij te houden. Nogmaals, zware fragmentatie is niet a priori een probleem, maar ik had de schijf zo toch wel in een wankele staat gebracht. Vervolgens beschadigde ik twee 'extent records', zodat het bestandssysteem niet alle stukjes van twee bestanden kon vinden, maar ik beschadigde ze elk op een andere manier. Schijfhulpprogramma, DiskGuardian, en Drive 10 detecteerden allen mijn beschadigde 'extent records', maar waren niet in staat de schade te repareren. DiskWarrior en Norton Disk Doctor deden het beter en losten het probleem op, maar verloren een deel van de data in één bestand. Gegeven het soort schade dat ik had toegebracht, deden ze het zo goed als verwacht mocht worden.

HFS+ volumes zijn ingepakt in een "wrapper," die feitelijk een gewoon oud HFS volume is. De reden voor deze 'wrapper' is historisch. Apple bracht HFS+ voor het eerst uit met Mac OS 8.1. Als je een HFS+ geformatteerde schijf aansloot op een Mac die Mac OS 8.0 of eerder draaide - met andere woorden, eentje die alleen het oudere HFS begreep - weerhield de 'wrapper' het oudere systeem ervan te besluiten dat de schijf beschadigd was, en aan te bieden deze te formatteren. Voor mijn volgende test beschadigde ik de 'catalog b-tree header node' van de 'wrapper'. Schijfhulpprogramma en DiskGuardian hadden niet in de gaten dat er iets aan de hand was. Drive 10 en DiskWarrior detecteerden de corrupte 'wrapper', maar maakten hem niet. Norton Disk Doctor identificeerde de beschadiging en repareerde het netjes.

Schijven kunnen meerdere partities bevatten, die zijn opgenomen in een 'partition map' aan het begin van de schijf. Aangezien schijfafbeeldingen geen 'partition maps' hebben gebruikte ik een externe FireWire-schijf voor deze test, waarop ik de 'partition map' beschadigde. Hierdoor overlapte de 'driver's partition' van de schijf de HFS-partitie. Van al deze schijfherstelprogramma's claimt alleen Norton Disk Doctor 'partition maps' na te kijken, en was inderdaad de enige die het probleem detecteerde, hoewel het niet in staat bleek de overlappende 'partition map' te repareren. Gelukkig zijn beschadigde 'partition maps' uiterst zeldzaam, wat misschien de reden is waarom de andere hulpprogramma's geen moeite doen ze te controleren.

De grote finale -- Als laatste besloot ik de ergste schade te hercreëren die ik ooit gezien heb op een Macintosh harde schijf. Beginnend met de zwaar gefragmenteerde schijf van daarnet, corrumpeerde en overschreef ik verscheidene delen van de 'catalog'- en 'extent b-trees'. In sommige nodes corrumpeerde ik de 'node header' (niet te verwarren met de 'header node'), in enkele plette ik de 'data records' en in andere wiste ik de 'record offset map'. Een paar gelukkige nodes leden aan alle drie de types beschadigingen die van de hand van mijn disk-editor kwamen. Alleen DiskWarrior was in staat de schijf in een bruikbare staat terug te brengen, hoewel 35 bestanden verloren of gedeeltelijk beschadigd waren. Dat 35 bestanden verloren of beschadigd waren, is geen beschuldiging van DiskWarrior. Het programma had het niet beter kunnen doen, gegeven hoeveel vitale informatie beschadigd was. Geen van de andere hulpprogramma's was in staat de schijf met succes te repareren.

En de winnaar is... Van mijn 15 tests maakte DiskWarrior er 12 met succes, Norton Disk Doctor maakte er 11, Drive 10 maakte er 9, DiskGuardian 5, en Schijfhulpprogramma 4. "Maakte" is inclusief de gevallen waarin de reparatie misschien niet perfect was, maar goed genoeg.

Dus wat zou je volgens mijn professionele mening moeten doen als je schijf problemen gaat geven? Ten eerste, gebruik Apple's gratis Schijfhulpprogramma. Het lost maar een beperkt aantal problemen op, maar wanneer Schijfhulpprogramma een probleem ziet heeft het altijd gelijk, en het repareert uitsluitend wanneer het absoluut zeker is dat de oplossing juist is. Ik heb nog nooit meegemaakt dat Schijfhulpprogramma een probleem per ongeluk verergerde, iets dat de andere hulpprogramma's wel eens overkomt, al is het zeldzaam.

Als Schijfhulpprogramma niet slaagt, laat DiskWarrior dan strijd leveren met je beschadigde 'directory'. Het was onze winnaar, en verdient zijn uitstekende reputatie. DiskWarrior kan ook een overzicht geven van de reparaties voor je ze accepteert, waardoor je kunt controleren of een bestand of map inderdaad gerepareerd is voordat je de reparatie definitief maakt.

Als DiskWarrior faalt, geef dan Norton Disk Doctor een kans, aangezien het sommige problemen aankan die DiskWarrior mist. Daarna, probeer het offeren van kippen. Maar serieus, als de combinatie van Schijfhulpprogramma, DiskWarrior, en Norton Disk Doctor je schijf niet kan herstellen, kun je je data terugzetten vanaf een back-up of, als dat niet mogelijk is, besluiten of de gegevens belangrijk genoeg zijn om DriveSavers te betalen voor herstel.

Ik denk nog steeds dat het meest belangrijke hulpprogramma voor de bescherming van je gegevens een back-up-programma is. Maar soms kan een goed schijfherstelprogramma je dag goedmaken door snel een kleine beschadiging te repareren en je zo de tijdrovende procedure te besparen van het formatteren van je schijf en het terugzetten van de back-up.

[David Shayer was een 'senior engineer' van Norton Utilities voor Macintosh 3.0, 4.0, en 5.0.Daarvoor werkte hij aan Public Utilities, een schijfherstelprogramma dat de MacUser Magazine Editor's Choice Award won, en aan Sedit, een eenvoudige disk-editor.]

PayBITS: Als David's gedetailleerde en professionele tests je vertelden
op welk schijfherstelprogramma je zou moeten vertrouwen, beloon zijn moeite via PayBITS!
<http://www.amazon.com/paypage/P12NE4WQ7K8ODD>
Lees meer over PayBITS: <./paybits.html/>

(Natuurlijk is een gift aan de Nederlandse vertaalploeg ook welkom: <https://www.paypal.com/xclick/business=d.flach%40chello.nl&item_name=TBNL>.)

Recente onderwerpen in TidBITS Talk/24-Nov-03

door TidBITS Staff <[email protected]>
[vertaling: PEP]

[De discussies waarnaar verwezen wordt zijn in het Engels, daarom hebben we de titels niet vertaald - Tb-NL.]

Jeff's video cropping odyssey -- Jeff Porten volgt zijn artikel over EyeTV op met deze beschrijving van hoe hij programma's op video opslaat. (1 bericht)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2118>

Faxing in Panther -- TidBITS Talk lezers vertellen van hun ervaringen met de ingebouwde faxsoftware van Panther. (2 berichten)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2117>

Indie Digital Music -- Terwijl bij MP3.com de lichten uitgaan (inclusief het opgaan in niets van zijn bibliotheek), wijzen lezers op de kwaliteit muziek die daar te vinden was onder de modder. (2 berichten)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2116>

Stopping spam at the server -- Charles Arthur's recensie van PostArmor leidt tot een discussie van ander server-level spam-werend gereedschap. (8 berichten)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2114>

2003 Holiday Gift Ideas: Hardware -- 't Is die tijd weer voor gizmos, gadgets en grote Power Macs. Welke hardware cadeaus stel jij voor? (1 bericht)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2123>

2003 Holiday Gift Ideas: Software -- Geef je nichtje of neefje wat broncode ... of, doe gewoon en geef ze wat kant en klare software voor de feestdagen. Welke programma's kies je? (1 bericht)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2122>

2003 Holiday Gift Ideas: Gamwa -- Het universum redden of moeilijke puzzels, welke spellen beveel je aan? (1 bericht)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2120>

2003 Holiday Gift Ideas: Computer Miscellaneous -- Heb je een idee dat niet makkelijk in een categorie te plaatsen is? Meld het hier! (1 bericht)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2119>

2003 Holiday Gift Ideas: For the Macintosh-minded -- Mac-gebruikers zijn anders, dat weet je. Wat zou jouw favoriete Apple-fan 't liefst ontvangen? (1 bericht)

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tlkthrd=2121>

Niet-winstgevende en niet-commerciële publicaties en Websites mogen artikels overnemen of een HTML link maken als de bron duidelijk en volledig vermeld wordt. Anderen gelieve ons te contacteren. We garanderen de precisie van de artikels niet. Caveat lector. Publicatie-, product- en firmanamen kunnen gedeponeerde merken zijn van hun ondernemingen.

Vorige aflevering | Search TidBITS | TidBITS Homepage | Volgende aflevering