Vorige aflevering | Search TidBITS | TidBITS Homepage | Volgende aflevering

TidBITS#551/16-Oct-00

Vind je het ook zo verwarrend dat de verschillen tussen de nieuwe iBook modellen en de ouder wordende PowerBook G3 lijn steeds kleiner worden? Ga mee op pad met Contributing Editor Mark Anbinder die de verschillen uitzoekt om te kunnen kiezen welke hij zal kopen. Kirk McElhearn legt uit hoe vertalen in zijn werk gaat, wanneer machines een goede dienst op dit gebied kunnen leveren, en waarom die diensten de mens niet op korte termijn zullen vervangen. In de nieuwsrubriek bespreken we de preview die Apple heeft uitgebracht van QuickTime 5 en de kortingen die het bedrijf geeft op PowerBooks en G4 Cubes.

Onderwerpen:

Copyright 2000 TidBITS Electronic Publishing. All rights reserved.
Information: <[email protected]> Comments: <[email protected]>

-> Denk je dat TidBITS interessant is voor <-
-> je vrienden, kennissen, collega's? Geef <-
-> hen de tip zich ook GRATIS te abonneren <-
-> of stuur deze aflevering naar hen door! <-

Je kunt je gratis abonneren op de Nederlandse afleveringen van TidBITS door een (blanco) mailtje te sturen naar: [email protected]. Je krijgt deze dan per e-mail toegestuurd.
Om je abonnement op te zeggen, kun je een mailtje sturen naar: [email protected].

Deze editie van TidBITS werd gedeeltelijk gesponsord door:

De Nederlandse editie van TidBITS is een letterlijke vertaling van de oorspronkelijke Engelse versie. Daarom is het mogelijk dat een deel van de inhoud niet geldt in bepaalde landen buiten de USA.

Dit nummer werd uit het Engels vertaald door:

Verder werkten mee:

MailBITS/16-Oct-00

[vertaling: MV]

Apple Verleent Korting op PowerBooks en G4 Cubes -- Minder dan twee weken na de winstwaarschuwing voor het vierde boekkwartaal en de indrukwekkende val van de aandelenkoers heeft Apple Computer kortingsacties opgezet voor PowerBooks en G4 Cubes, die via dealers of de online Apple Store worden aangeschaft. Van 13 oktober tot 31 december as. krijgen kopers van nieuwe PowerBooks (maar niet iBooks) een kortingscoupon van $200, $300 voor kopers van een G4 Cube, maar alleen als tegelijkertijd een bijpassende 15- of 17-inch Studio Display wordt aangeschaft of een professioneel 22-inch Apple Cinema Display. Deze kortingen zijn duidelijk bedoeld om de verkoopcijfers van Apple door de belangrijke verkoopperiode aan het einde van het jaar te slepen. De kortingen gelden niet voor aankopen gedaan voor 13 oktober en zijn niet van toepassing op de onderwijsverkoopkanalen van Apple. [GD]

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbart=06138>
<http://www.apple.com/promo/>
<http://www.apple.com/displays/>

QuickTime 5 Preview Verkrijgbaar -- Apple bracht op de QuickTime Live conferentie in Los Angeles een preview uit van QuickTime 5 voor het Mac OS, waarvan het geheel vernieuwde uiterlijk van de speler het meest in het oog springt. Hoewel de preview alleen bruikbaar is voor mensen met een Pro-licentie en niet veel bevat dat de voorkeur verdient boven het weinig geliefde uiterlijk van de speler die in QuickTime 4 werd geïntroduceerd, biedt de QuickTime 5 Player wel de mogelijkheid het uiterlijk te veranderen door middel van "skins" dus misschien is een gebruiksvriendelijke bediening nog geen verloren zaak. De QuickTime 5 Player heeft ook nieuwe geluidsknoppen en de keuze QuickTime tv-kanalen zelf in te delen, alsmede "Hot Picks" bedoeld om de aandacht te vestigen op bepaalde QuickTime-uitzendingen. QuickTime 5 ondersteunt nu Flash 4 en Shoutcast, samen met de door Apple ontwikkelde "skip protection"-technieken die (gekoppeld aan Apple's "streaming media servers") ontworpen zijn om de met "streaming media" gepaard gaande hiaten en haperingen te verminderen of te voorkomen - eerst zien, dan geloven. QuickTime 5 bevat een verbeterde ingebouwde synthesizer die DLS en SoundFonts ondersteunt, alsmede zowel Sorensen Video 3 als virtuele omgevingen, 360 graden rondom, met behulp van Cubic VR. QuickTime 5 kent ook de weelde van verbeterde videobewerking en afspeelmogelijkheden voor programma's als iMovie en Final Cut Pro en de mogelijkheid nieuwe componenten te downloaden zodat ontwikkelaars QuickTime elk onderdeel kunnen laten ophalen dat nodig is om hun specifieke inhoud af te spelen. De QuickTime 5 preview is op het internet 10 MB groot en vereist een PowerPC met ten minste Systeem 7.5.5 en 32 MB echt geheugen. De preview is momenteel alleen voor Amerikaanse systeemprogrammatuur verkrijgbaar en vereist een geldige registratie van QuickTime Pro. Apple verklaart dat een preview voor Windows tegen het einde van het jaar verkrijgbaar zou moeten zijn; naar verwachting komt QuickTime 5 begin volgend jaar uit. Zoals altijd zijn aan het gebruik van previews risico's van betekenis verbonden, dus maak bijtijds en vaak een back-up.

<http://www.apple.com/quicktime/preview/>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbpoll=14>
<http://www.shoutcast.com/>

Apple presenteerde ook een preview van QuickTime Streaming Server 3 die draait op Mac OS X Public Beta; de open source Darwin Streaming Server 3 werkt met Linux, Solaris, FreeBSD, en Windows NT/2000. [GD]

<http://www.apple.com/quicktime/preview/qtss.html>

Enquêteresultaten: Kies jij voor Office? Als de antwoorden op de enquêtevragen van vorige week een aanwijzing vormen, ligt op die lui van marketing bij Microsoft nog een klus te wachten. Gevraagd werd of men van plan was Microsoft Office naar versie 2001 op te waarderen (en zo ja, waarom). Maar liefst 51 procent van de geënquêteerden was dat niet van plan. Van degenen die dat wel waren, liepen de beweegredenen nogal uiteen met "Wil recentste versie" als koploper. Weer anderen voelden zich wel aangesproken door de nieuwe mogelijkheden, gevolgd door de wens voor een gebruiksvriendelijker bediening, verbeterd samengebruik van bestanden, en correctie van foutjes in het programma. Bedrijfsbeleid was het minst belangrijk, belangwekkend genoeg, en een vergelijkbaar aantal mensen stemde andere, niet nader aangeduide redenen. [ACE]

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbpoll=60>
<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbart=06133>

Quiz-voorbeschouwing: Ik Nix, Wij Nix, Unix -- Over het Unix-fundament van Mac OS X wordt veel ophef gemaakt. Maar is Unix echt zo nieuw voor Apple? De enquête van deze week stelt je kennis op de proef van Apple's vrijage met Unix - hoeveel op Unix gebaseerde besturingssystemen heeft Apple eigenlijk door de jaren heen uitgebracht? Test je kennis op onze home page! [ACE]

<http://www.tidbits.com/>

De iBook of de PowerBook; dat is de vraag

door Mark H. Anbinder <[email protected]>
[vertaling: JB, LmR, MK, JS]

De nieuwe iBook modellen die Apple in september uitbracht komen qua mogelijkheden zo dicht bij de duurdere PowerBook G3 dat ik voor een moeilijke keuze kwam te staan toen ik onlangs besloot mijn verouderde PowerBook 1400 te vervangen. De lange staat van dienst van de 1400 is mede te danken aan een Newer Technologies NuPowr G3 versneller. (Newer verkoopt deze niet meer, maar Sonnet Technologies biedt nu een vergelijkbaar product.)

<http://www.newertech.com/>
<http://www.sonnettech.com/product/crescendo_g3_pb1400.html>

Jammer genoeg verbruikt de 1400 zijn batterij erg snel, zelfs na vervanging van de batterij in april, en heeft hij moeite wakker te worden uit zijn slaap. (Dit laatste schijnt een algemeen probleem te zijn van oude 1400's, dat wordt verergerd maar niet veroorzaakt, door de Newer versneller.) Ik heb lange tijd de volgende generatie PowerBook afgewacht, maar nu was het punt bereikt waarop het ongemak van het niet mee kunnen nemen van mijn laptop zwaarder telde dan mijn hoop dat Apple snel zal komen met een PowerBook G4 of een dunnere, lichtere notebook. Ik weet dat de G4 laptop niet lang op zich kan laten wachten, maar ik geloof in kopen wat je nodig hebt, op het moment dat je het nodig hebt, en niet in het spelen van het wacht-nog-even-op-het-allernieuwste spel.

Vreest niet, mijn opgevoerde 1400 gaat niet bij het vuil. In de geest van Ron Risleys oplossing, van een oude PowerBook een Internet server te maken, is de 1400 bestemd om de web- en mailserver taken van een klein plaatselijk bedrijf over te nemen, die momenteel beiden lopen op een 5 jaar oude Performa 6115 (zie "Internet bedienen vanaf een PowerBook 5300" in TidBITS-536).

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbart=05995>

Denkend aan de iBook -- Omdat ik dacht dat er veranderingen aan zouden komen in Apple's draagbare modellen en vanwege Apple's gewoonte om nieuwe modellen uit te brengen tijdens grote gelegenheden, wachtte ik nog even om te zien wat er zou gebeuren tijdens de onlangs gehouden Seybold Seminars en de Apple Expo in Parijs. Op de Apple Expo was er nieuws over flink gereviseerde iBooks en een vergroting van harde schijfruimte voor de PowerBook modellen.

<http://db.tidbits.com/getbits.acgi?tbart=06122>

Ee zijn enkele factoren die mij ervan weerhielden om mijn eigen machine te vervangen door een iBook. (Ik heb wel een aantal keren een iBook aangeraden aan anderen, afhankelijk van hun wensen.) Een van die factoren was het ontbreken van een DVD-ROM drive, die niet alleen nuttig is voor het bekijken van films maar ook voor de steeds toenemende hoeveelheid software die op DVD wordt geleverd, zoals kunstcollecties als Nova Development's Art Explosion en multimedia DVD's als de weliswaar alleen voor Windows geschikte Complete National Geographic. Wat heb je immers liever? Je verzameling clip art bestanden op 48 CD-ROMs of op 5 DVD-ROMs?

<http://www.novadevelopment.com/products/art750/>
<http://www.nationalgeographic.org/cdrom/complete/>

De iBook is dikker en zwaarder dan de nieuwste PowerBook G3 modellen en als iemand die ooit een PowerBook 100 en een Duo 230 heeft gebruikt, hou ik van dun en licht. Het gewicht en de grootte van de iBook's zijn niet dusdanig dat ze meteen afvallen, maar het levert toch een minpunt op. Een ander minpunt is het uiterlijk. Misschien ben ik een muggenzifter, maar ondanks dat ik verheugd ben over het succes dat Apple heeft met de fruitkleuren (en de meer recentere overgang naar subtielere tinten), zie ik mezelf toch niet werken met een glanzend zwart en witte laptop. De graphite iBook zou een mogelijkheid kunnen zijn, maar de hoeveelheid wit, waarvan ik denk dat dat allerlei problemen met reflectie zal gaan opleveren op goed verlichte ruimtes, staat me niet aan.

Hoe dan ook, ik neem mijn beslissingen voornamelijk gebaseerd op technologie en bruikbaarheid. Het toevoegen van een DVD-ROM drive aan de iBook Special Edition zou de iBook in mijn "misschien" categorie brengen. Bovendien hebben zowel de iBook als de PowerBook de mogelijkheid tot het geweldige AirPort draadloze netwerk. Als dit geregeld zou zijn, zou ik naar andere factoren kijken.

Het gebrek aan video output van de iBook is voor veel mensen een probleem gebleken. Sommigen willen een beeldscherm aan een laptop hangen als ze deze achter een bureau gebruiken en anderen, vooral in de academische of zakelijke wereld, willen af en toe eens een presentatie kunnen projecteren. Ook hier leunen de nieuwe iBook modellen richting "mogelijk" met de toevoeging van een nieuwe AV port. De composite video output (voor het verbinden aan een TV, videorecorder of -projector) levert wellicht echter een te kleine resolutie voor serieuze software demonstraties of voor gebruik achter een bureau voor langere periode maar voor af en toe eens een presentatie werkt het prima.

Ondertussen heeft de iBook slechts één ingebouwde luidspreker, en is er helemaal niet voorzien in een ingebouwde microfoon of een andere manier om geluid het apparaat in te krijgen. Wel is het mogelijk om externe USB-microfoons aan te sluiten en kun je stereo luidsprekers of een koptelefoon via de AV-poort met de iBook verbinden.

In schril contrast daarmee staat de uitrusting van de PowerBook, die een video-uitgang heeft van het VGA-type, waaraan een externe monitor of een hoge-resolutie projector kan worden gehangen. Bovendien is er een S-video uitgang die een voldoende hoge resolutie kan leveren om recht te doen aan DVD-films. De PowerBook heeft ook nog een ingebouwde microfoon èn stereo luidsprekers, èn een stereo-uitgang om een koptelefoon of externe luidsprekers aan te sluiten.

Een andere voor de hand liggende manier om iBook en PowerBook met elkaar te vergelijken, is op het punt van hun ingebouwde LCD schermen. In beide gevallen gaat het om een active-matrix TFT display, waarbij het 12,1-inch scherm van de iBook (met een resolutie tot 800 bij 600 punten) ruwweg overeenkomt met dat van mijn PowerBook 1400, en het 14,1-inch scherm van de PowerBook (tot 1024 bij 768) beide andere schermen héél klein doet lijken. De extra schermruimte van de PowerBook is voor sommigen van essentieel belang, maar zelf kan ik prima uit de voeten met een schermresolutie van 800 bij 600. Sterker nog, hoewel dat misschien niet helemaal eerlijk is, houd ik het 14,1-inch scherm verantwoordelijk voor de in mijn ogen veel te grote afmetingen van de PowerBook. Als ik een PowerBook G3 kon krijgen waarvan lengte en breedte juist zoveel waren gereduceerd dat er in plaats van een 14,1-inch scherm ruimte was voor eentje van 12,1-inch, zou ik daar voor tekenen.

Maar toch: ik ben inderdaad wel gewend geraakt aan het 17-inch scherm dat ik op het werk op mijn bureau heb staan en ik vind soms dat het 800 bij 600 scherm van mijn PowerBook 1400 wat beperkt is, zoals wanneer ik heen en weer wil schakelen tussen Windows en het MacOS in VirtualPC. Dus wat mij betreft wint het 14,1-inch PowerBook scherm dan wel misschien niet met twee vingers in de neus, maar wel afgetekend.

De iBook beschikt tegenwoordig over een FireWire-poort als aanvulling op zijn ene USB-poort. Met behulp van FireWire kan de iBook rechtstreeks met digitale video werken vanuit DV camcorders, en er opent zich een (snel groter wordende) wereld van randapparatuur. Ik weet niet hoe FireWire-apparatuur zich houdt als ze in wat grotere aantallen achter elkaar geschakeld worden, maar voor veel USB-apparatuur geldt dat ze het beter doen als ze direct met de USB-poort op de computer worden verbonden dan als ze via een hub of het toetsenbord worden aangesloten. De twee USB-poorten van de PowerBook lijken alleen al daarom een goed idee, zelfs al heb je die tweede meestal niet nodig voor het aansluiten van toetsenbord of muis.

Even een Boekje Open Doen -- Omdat tot dusver beide machines kandidaat zijn, gebaseerd op wat ik nodig heb, wordt het tijd eens te kijken welke voordelen de een heeft tegenover de ander.

De iBook boekt zijn winst in de prijs categorie. Apple heeft goed werk geleverd bij het betaalbaar maken van de consumenten laptop, met een $1.500 prijs voor het instapmodel en $1.800 voor de Special Edition die alles doet wat ik nodig heb. De PowerBook kost behoorlijk wat extra, met de twee modellen op de kaart voor $2.500 en $3.500. Hoewel het lastig is lagere prijzen te negeren, is mijn instinct om zoveel mogelijk computer als ik me kan veroorloven te kopen, omdat ik weet dat ik ze niet snel vervang.

De voordelen van de PowerBook zijn net iets snellere CPUs, met 400 en 500 MHz PowerPC G3 modellen tegenover de 266 en 466 MHz iBook opties. In werkelijkheid zijn er echter twee factoren die de PowerBook significant sneller maken dan een iBook. Ten eerste is er de 1 MB Level 2 cache geheugen in de PowerBook vergeleken met de 256K in de iBook. Een klein beetje geheugen als disk cache reserveren kan de prestaties van de harde schijf verbeteren, en een beetje heel-snel geheugen als processor cache maakt het mogelijk dat de processor minder gegevens heen en weer hoeft te verplaatsen tussen de processor en het langzame geheugen van de computer. Meer Level 2 cache kan een significant verschil maken in de prestaties van een computer. Daarnaast heeft de PowerBook een 100 MHz systeem- en geheugenbus vergeleken met de iBook die een 66 MHz systeem- en geheugenbus heeft.

Flexibiliteit in de accu is een ander belangrijk voordeel voor de PowerBook, welke twee accus tegelijkertijd kan gebruiken (waarbij de tweede in het flexibele uitbreidingsslot gaat, welke ook de verwisselbare DVD-ROM speler of apparaten van derden zoals een Zip of floppy disk kan gebruiken) waardoor je tot zo'n tien uur aan continuegebruik hebt (met beide accus geplaatst). Ter vergelijking, de geïntegreerde accu van de iBook staat in de boeken voor zes uur, en de computer kan slechts een accu gebruiken. Je kan de accu van de iBook vervangen door een opgeladen exemplaar, maar hiervoor moet je de computer helemaal uitzetten, de sluimer is niet voldoende, en het is niet zo eenvoudig als het de afgelopen jaren voor de PowerBook serie geweest is.

Ik weet niet zeker waarvoor ik hem nodig zou kunnen hebben, maar het idee dat ik een PC Card (PCMCIA) uitbreidingdsleuf heb op de PowerBook bevalt me. (De iBook heeft er geen.) Tot dusver heb ik de PC Card op mijn 1400 gebruikt voor Ethernet en modem kaarten, maar beide zijn irrelevant geworden omdat zowel de PowerBook als de iBook deze ingebouwd hebben. Ik kan de PC Card ook gebruiken voor een Lucent draadloze netwerkkaart, maar de AirPort capaciteiten van zowel de iBook als de PowerBook maken dat ook overbodig.

De Boeken Afsluiten -- De extra accu capaciteit van de PowerBook, de betere prestaties, en betere uitbreidbaarheid hebben me overtuigd dat ik die route moet nemen. Met die beslissing op zak, is de volgende keuze tussen de 400 MHz en de 500 MHz PowerBook. $1.000 is een flinke premie (zeker aangezien het de helft van de aankooppriujs van een instapmodel PowerBook is) voor een extra 25 procent in processorsnelheid. Het brengt de machine wel van 64 naar 128 MB geheugen, en van een 10 naar 20 GB harde schijf. (De PowerBook ondersteunt tot maxumaal 512 MB geheugen, de top van de iBook is 320 MB, en kan uitgerust worden met een 30 GB schijf via het Apple op-maat-bestellen programma.) Dezer dagen is 64 MB geheugen duidelijk te weinig, dus ik zou daar meer geld uit moeten geven. En hoewel 10 GB waarschijnlijk genoeg opslagruimte is, is dat wat mijn huidige PowerBook 1400 heeft, en hoe ruim de 30 Mb harde schijf ook was in 1988, ben ik er overheen dat je vandaag de dag nooit genoeg ruimte op de harde schijf kan hebben.

Uiteindelijk viel mijn keuze op de 500 MHz Powerbook, compleet met optionele AirPort draadloos netwerk, een waardevolle investering, in het bijzonder dankzij Apple's geweldige terug-naar-school aanbiedingen, waarvoor ik in aanmerking kom vanwege mijn terugkeer deze lente naar de academie. De iBook lijkt beter geschikt voor hen die een laptop zo af en toe, of als tweede computer, gebruiken tijdens het reizen in plaats van regelmatige presentaties. Omdat ik mijn laptop dagelijks actief gebruik lijkt de PowerBook de betere keuze voor mij.

De Toren van Babel omver: online vertaling uit elke taal

door Kirk McElhearn <[email protected]>
[vertaling: PEP, GH, JG, TK]

Het internet bereikt de hele wereld, maar de taal van de meeste Websites is Engels. Nu andere landen het internet net zo enthousiast omarmen als eerder de Engels sprekende landen verandert dat, maar zover is het nog niet. Voor de één een voordeel, voor de ander een nadeel, maar om het Web optimaal te kunnen benutten moet je de Engelse taal kennen. Hoewel?

Als bedrijven, vooral bedrijven uit de U.S.A., zaken gaan doen over de landsgrenzen heen blijkt dat zij er een enorme kluif aan hebben om hun producten en hun documentatie te vertalen en een lokaal kleurtje te geven. Het grootste probleem voor de Amerikanen is hun gebrekkige kennis van vreemde talen - niet alleen heeft de Amerikaan doorgaans op school maar twee of drie jaar een vreemde taal gehad, die taal heeft hij zelden of nooit nodig, daar interesse in de Verenigde Staten voor internationale aangelegenheden en dialoog met andere landen marginaal is.

Te weinig bedrijven maken de vereiste inspanning om zich internationaal te presenteren. Voor Engels sprekende bedrijven is het zeker makkelijker om gewoon in de eigen taal door te gaan dan om al hun teksten te vertalen naar de vele talen die hun klanten spreken; maar het is hier de moeite waard om het oude gezegde in herinnering te brengen dat je koopt in je eigen taal en verkoopt in de taal van je klant.

(Het is hier een aantekening waard dat TidBITS een uitzondering vormt op deze situatie, daar teams van toegewijde vrijwilligers al vele jaren TidBITS vertalen naar een aantal vreemde talen, op dit moment naar het Nederlands, Frans, Duits, Japans, Russisch en Spaans. Extra vrijwillligers en vertalingen zijn immer welkom.)

<http://www.tidbits.com/about/translations.html>

Parlez-vous English? Een groot aantal programma's en Web pagina's bieden aan om jouw documenten en Web pagina's te vertalen van een vreemde taal naar het Engels, van het Engels naar een andere taal, of tussen andere paren talen. Eén zo'n product is de bekende Babel Fish van AltaVista, met 12 taalparen, andere producten bieden nog meer talen.

<http://babelfish.altavista.com/>

Maar wat is de waarde van deze vertalingen? Kunnen zij menselijke vertalers vervangen? Zijn ze te gebruiken voor professionele werkzaamheden? Zij stellen dat ze "alles vertalen", maar het echte probleem zit hem in de definitie van het woord "vertalen".

Ik werk als freelance vertaler, dus je kunt denken dat ik deze automatische vertaaldiensten denigrerend behandel zodat je meer geïnteresseerd wordt in het betalen voor menselijke vertaaldiensten. Maar nee, het is niet zo eenvoudig, ik zal alles overwegen en zo reëel mogelijk blijven, zodat je zowel het vertaalproces begrijpt als de waarde van vertaal Web sites en programma's.

Automatisch vertalen scoort hoog onder de helige gralen van automatisering, beginnend in de vroege dagen van de computer in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Voorspellingen van efficiënte en accurate vertaalprogramatuur zijn sindsdien gemeengoed. Tegenwoordig, ondanks de toegenomen processorsnelheid, nieuwe natuurlijke taalverwerkingsalgorithmes en decennia aan ervaring, is het duidelijk dat we nog ver verwijderd zijn van dit doel. (Een recent artikel in Wired beschouwd deze vraag uitgebreid.)

<http://www.wired.com/wired/archive/8.05/translation.html>

Waarom is dit het geval? Vertalen is een complex proces dat veel verder gaat dan het gewoon vervangen van een woord door een ander. In het kort, vertalen gaat over het verplaatsen van teksten van het ene denkraam naar het andere. De beste vertaalprogramma's (niet die voor verkoop aan consumenten, maar die in gebruik zijn bij internationale organisaties zo als de Europese Unie) hebben enorme databases en complexe algorithmes die eerst zinnen bekijken, dan pas de woorden, om accurate samenstellingen te verzekeren (woorden die samen gaan, zoals "jumbo mossel" tegenover "grote mossel"). Deze programma's werken het beste op zeer beperkte vocabulaires, en kunnen, in sommige gevallen, zeer effectief zijn. Ik heb producten gezien van de vertaalsoftware van de Europese Unie, en hoewel die vrij goed is wordt zowel een beperkt, gecontroleerd woordenboek vereist als een menselijke vertaler om de output te redigeren.

Alhoewel het relatief makkelijk is om een zin te ontleden en "standaard" structuren te vinden, hebben computerprogrammeurs wanhopig gezocht naar oplossingen voor de vele uitzonderingen in taal, en de vele betekenissen van woorden die moedertaalsprekers meteen. Helaas is er geen taal (behalve misschien een kunstmatige taal als Esperanto) die makkelijk omschreven kan worden en elke taalvocabulaire staat vol lastige woorden. Menselijke taal is niet ontworpen om structureel consistent te zijn, zoals computertalen of zelfs markeertalen zoals XML, en zoveel invloeden spelen uiteindelijk een rol gedurende de evolutie van een taal dat de complexiteit onoverkomelijk wordt.

Hier komt nog bij dat de resultaten sterk afhangen van het type tekst dat je wilt vertalen. Neem deze drie simpele zinnen:

  1. Apple introduceerde zijn niewe Power Mac G4 minitower computers, compleet met ingebouwd gigabit Ethernet.

    In deze eerste zin heb je een op zich zelf staande gedachte, in een relatief simpele structuur:

    [onderwerp/zelfst. naamwoord] [werkwoord] [lijdend voorwerp/zelfst. naamwoord frase]

    Hoewel de zelfstandig naamwoordfrase die als lijdend voorwerp dient mischien moeilijk te ontleden is, is het niet onmogelijk. Het belangrijke is dat alle informatie in de zin staat.

  2. De groep die de gratis tanks weggeeft overleeft alleen maar omdat hij is bemensd met vrijwilligers, die in rijen aan de kant van de straat staat met megafoons, proberend de aandacht van klanten te vestigen op de ongelofelijke situatie.
    (Neal Stephenson, "In the Beginning was the Command Line")

    Zin 2 daarentegen is veel complexer (ik doe geen moeite met pogingen om de structuur in kaart te brengen). Hij is langer, bevat bijzinnen, en - erg moeilijk te vertalen - bevat intertextuele elementen die aan voorgaande zinnen refereren. Wat zijn de tanks? Wie zijn de vrijwilligers? Waarom hebben ze megafoons?

    Vertaalsoftware kan alleen de woorden die het kent vertalen, in volledige zinnen, en het kan niet kijken naar het volledige verband van enig stuk taal. Overweeg nu eens een slechter voorbeeld.

  3. De "Deliverator" behoord tot een keur orde, een geheiligde classificatie. Hij zit vol met geest.
    (Neal Stephenson, Snow Crash)

    Deze derde zin maakt het nog moeilijker. Hier is een verzonnen woord, "Deliverator," en wat is een "geheiligde classificatie?" Plus, wat kan deze uitdrukking "Hij zit vol met geest" mogelijk betekenen? Vertaalsoftware verknoeid meestal alleen maar de inlandse taal. Dialect en creatieve taal staan buiten het bereik van zulke programma's, en ze gooien er een rotzooitje van niet-relevante woorden uit als ze dit soort tekst vertalen.

Het netto resultaat is dat vertaalsoftware goed kan werken met eenvoudige, technische tekst. Zelfs Babel Fish van AltaVista zegt in de FAQ (vaak gestelde vragen): "Vertaling door middel van een machine geeft redelijke resultaten in veel gevallen. Maar je moet er niet op vertrouwen." Het benadrukt ook dat het je veroorlooft om "de algemene bedoeling van het origineel te begrijpen, niet om een gepolijste vertaling op te leveren".

<http://tools.altavista.com/s?spage=help/babel_faq.htm>

Heen en Weer -- Veel mensen hebben over de vertaling van Web sites geschreven, en de meeste hebben een bepaalde methode gebruikt van vertalen van een tekst en dan terugvertalen om het te vergelijken met het origineel. Deze techniek levert hele grappige resultaten op, maar is niet echt nuttig.

<http://www.oreilly.com/news/babel_0300.html>
<http://www.tidbits.com/resources/538/translations.html>

Laat ik je een voorbeeld geven waarom dit zo is: als je vertaalt van één taal naar een andere begin je met het vertalen van de woorden, maar als een cultureel begrip belangrijker is dan de woorden die gebruikt worden om het uit te drukken, dan moet je de woorden veranderen. Kijk bij voorbeeld naar spreekwoorden omdat die cultureel meer geladen zijn dan de meeste andere tekst. Hoewel ik zou moeten vermijden om mijn kippen te tellen voordat ze uit het ei gekomen zijn (I should avoid counting my chickens before they hatch) in het Engels, zou ik niet een berenvel moeten verkopen voordat hij gedood is in het Frans (vendre la peau de l'ours avant de l'avoir tue). Dit is een extreem voorbeeld, maar je kan de uitwerking zien die culturele bagage heeft op een vertaling. Zo kan dus spreekwoorden zoals dezen terugvertalen tot een bulderende lach leiden maar dat geeft je geen echt gevoel van de waarde van het vertaalprogramma.

De positieve zijde van de medaille -- Dit betekent niet dat machinevertaling totaal waardeloos is - verre van dat. Machinevertaling is perfect voor een vertaling van die potentieel interessante webpagina in een taal die je niet begrijpt. Of om uit te vissen of dat bericht in een andere taal echt voor jou was bestemd of dat het maar om buitenlandse spam ging. Voor dergelijke informele dingen zal niemand naar een professionele vertaler stappen, en webvertaaldiensten zijn hiervoor dan ook uitermate geschikt.

Veel bedrijven en openbare instellingen gaan echter veel verder. Een geautomatiseerde kladvertaling kan voor een grote tijdwinst zorgen als de gebruikte terminologiedatabase specifiek genoeg is voor de toepassing en als de brontekst goed geschreven is. Het belangrijkste is echter dat deze organisaties inzien dat het resultaat van de machinevertaling moet worden nagekeken door menselijke vertalers die ervoor zorgen dat de vertaalde documenten de informatie in het origineel zo volledig mogelijk overbrengen.

Als gevolg hiervan is machinevertaling in volle groei en grote bedrijven investeren in grootschalige oplossingen voor machinevertaling. De uitgaven voor R&D stijgen snel, en het aantal bedrijven en onderzoekscentra die aan machinevertaling werken is indrukwekkend. Taalkundigen, die lang maar net iets economisch nuttiger dan dichters werden beschouwd, kunnen nu een interessante carrière opbouwen.

<http://www.wired.com/wired/archive/8.05/tpmap.html>

De andere zijde van de medaille -- Hoewel machinevertaling van hoge kwaliteit goed genoeg kan zijn voor informele situaties en heel specifieke doeleinden, is de reclame voor software en sites voor machinevertaling jammer genoeg misleidend. Deze reclame doet veel mensen denken dat machinevertaling een menselijke vertaler kan vervangen. Deze consumentenprogramma's kunnen bepaalde woorden en zinnen zoeken en vervangen en zij kunnen een tekst produceren die enigszins gelijkt op het origineel. Dit is geen vertaling, maar een zoek&vervang-functie met wat toeters en bellen. Deze vertaalprogramma's voor consumenten geven een verkeerd beeld van wat wordt vereist voor een goede vertaling.

Machinevertaling kan geen goed geschreven tekst produceren, en evenmin kan het rekening houden met de culturele aspecten van een tekst. Machinevertaling kan evenmin iets aanvangen met literaire teksten, waar metaforen en stijl essentieel zijn. Alleen menselijke vertalers kunnen dit, ongeacht wat de reclame veel mensen doet geloven.

Tegelijkertijd met het sterk toenemende belang van het vertalersberoep in deze expanderende globale economie, wordt de waarde van het vak alsmaar vaker in vraag gesteld. Zelf ben ik niet bang werk te verliezen omdat meer en meer klanten gaan beseffen dat zij niet alleen vertalingen nodig hebben, maar vertalingen van hoge kwaliteit door attente en ervaren vertalers. Voor veel vertalers, vooral in sommige talen en vakgebieden, hebben deze programma's wel een negatief effect, althans volgens mij toch (voor een ander standpunt, zie dit artikel in Translation Journal).

<http://www.accurapid.com/journal/13mt.htm>

Deze trend vinden we ook op andere vlakken terug. Veel professionals die hoofdzakelijk met woorden werken (schrijvers van technische teksten, redacteurs, indexers, en bibliothecarissen) voeren een voortdurende strijd om te voorkomen dat hun vak wordt verlaagd door de periodieke beloften dat een computer met een krachtiger CPU even veelzijdig en vlot met woorden kan omgaan als een ervaren en goed opgeleide persoon. Dit is gewoon een leugen, en in die leugen geloven maakt ons armer omdat we zo ook de taal, mogelijk de hoogste prestatie van onze soort, onderwaarderen.

[Kirk McElhearn is een freelance-vertaler en schrijver van technische teksten en woont in een dorp in de Franse Alpen.]

Niet-winstgevende en niet-commerciële publicaties en Websites mogen artikels overnemen of een HTML link maken als de bron duidelijk en volledig vermeld wordt. Anderen gelieve ons te contacteren. We garanderen de precisie van de artikels niet. Caveat lector. Publicatie-, product- en firmanamen kunnen gedeponeerde merken zijn van hun ondernemingen.

Vorige aflevering | Search TidBITS | TidBITS Homepage | Volgende aflevering